Zamek w Malborku

Zamek krzyżacki w Malborku^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, III, IV
Numer ref.	847
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1997; na 21. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Zespół zamkowy w Malborku
	nr rej. 29/N z 2 września 1949
	; Zamek w Malborku z lotu ptaka
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miejscowość	Malbork
Adres	ul. Starościńska 1; 82-200 Malbork
Typ budynku	zamek rezydencyjno-obronny
Styl architektoniczny	gotyk
Rozpoczęcie budowy	po 1280
Ukończenie budowy	połowa XV w.
Pierwszy właściciel	Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie
Kolejni właściciele	Królowie Polski
Obecny właściciel	Muzeum Zamkowe w Malborku
	Plan budynku;
	Położenie na mapie Malborka Zespół zamkowy w Malborku
	Położenie na mapie Polski Zespół zamkowy w Malborku
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Zespół zamkowy w Malborku
	Położenie na mapie powiatu malborskiego Zespół zamkowy w Malborku
	54°02′24,23″N 19°01′42,22″E/54,040064 19,028394
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Zamek w Malborku (niem. Ordensburg Marienburg) – zamek w Malborku, na prawym brzegu Nogatu, wzniesiony w kilku etapach od 1280 do poł. XV w. przez zakon krzyżacki. Początkowo konwentualna siedziba komtura, od 1309 po przeniesieniu przez Siegfrieda von Feuchtwangena stolicy zakonu z Wenecji do Malborka, siedziba wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego i władz Prus Zakonnych do 1457^[1], w latach 1457–1772 rezydencja królów Polski^[2]^[3], od 1466 siedziba władz Prus Królewskich, od 1568 siedziba Komisji Morskiej, w 1772 zajęty przez administrację Królestwa Prus i zdewastowany w latach 1773–1804^[4]; rekonstruowany w latach 1817–1842 i 1882–1944^[4], zniszczony w 1945, ponownie rekonstruowany od 1947; w 1949 wpisany do rejestru zabytków, w 1994 uznany za pomnik historii^[5], w 1997 wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO; od 1961 siedziba Muzeum Zamkowego w Malborku.

W 1286 na południe od zamku lokowano Malbork (Stare Miasto), którego mury miejskie połączono z murem obronnym zamku w jednolity system obronny^[4]. W 1388 na wschód od zamku założono Nowe Miasto. W latach 1626–1635 miasto i zamek otoczono wałem fortecznym o narysie bastionowym, zaś przyczółek mostowy na lewym brzegu Nogatu osłonięto dziełem rogowym^[6].

Zespół zamkowy w Malborku obejmuje^[4]^[6]:

Zamek Wysoki, czworoboczny, z dziedzińcem otoczonym krużgankiem, kościołem Najświętszej Maryi Panny z kaplicą grobową św. Anny, gdaniskiem, wieżami Kleszą i Wróblą
Zamek Średni, wzniesiony w miejscu byłego przedzamcza, trójboczny, z rozległym dziedzińcem otwartym ku Zamkowi Wysokiemu (oddzielonym od niego murem i fosą), z kaplicą św. Bartłomieja, Wielką Komturią, Infirmerią, Wielkim Refektarzem, Pałacem Wielkich Mistrzów, Refektarzem Letnim, Refektarzem Zimowym, wieżą Kurzą Nogą
Zamek Niski (Przedzamcze), z Karwanem, kaplicą św. Wawrzyńca oraz szeregiem zabudowań gospodarczych.

Zamek w Malborku jest jednym z najznakomitszych przykładów średniowiecznej architektury obronno-rezydencyjnej w Europie Środkowej^[4]^[7].

↑ Frick 1802 ↓, s. 36.
↑ Zygmunt Gloger: Geografia historyczna ziem dawnej Polski. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1903, s. 156.
↑ Małgorzata Duczmal: Jagiellonowie. Leksykon biograficzny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1996, s. 383. ISBN 83-08-02577-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jerzy Zygmunt Łoziński: Pomniki sztuki w Polsce. T. 2, cz. 1: Pomorze. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1992, s. 430–437. ISBN 83-213-3558-6.
↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie uznania za pomnik historii (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 420).
↑ ^a ^b Ryszard Henryk Bochenek: 1000 słów o inżynierii i fortyfikacjach. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1980, s. 132–133. ISBN 83-11-06370-2.
↑ Herrmann 2020 ↓, s. 13.