Uniun europeica

Bandiera
Parola: «Unì en diversitad»
Stadis commembers	Austria, Belgia, Bulgaria, Cipra, Croazia, Danemarc, Estonia, Finlanda, Frantscha, Germania, Grezia, Italia, Lettonia, Lituania, Luxemburg, Malta, Pajais Bass, Portugal, Pologna, Republica da l'Irlanda, Rumenia, Spagna, Svezia, Slovachia, Slovenia, Tschechia, Ungaria
Cussegl europeic	Secretariat general: Brüssel
Cumissiun europeica	Sedia: Brüssel
Parlament europeic	Sedia: Strasbourg, Brüssel, Luxemburg
Banca centrala europeica	Francfurt
Surfatscha	4 132 796 km²
Abitants	447,1 miu.
Spessezza	102 abitants per km²
Munaida	euro (€)
Zona d'urari	da UTC -1 ad UTC +2 da -4 ad +4 cun zonas externas
Imni	Imni europeic (Oda a l’allegria)
Di da l’Europa	9 da matg
Linguas las pli derasadas	tudestg, franzos, englais, talian, polonais, spagnol, ollandais, grec, portugais, svedais
TLD d’internet	.eu

L’Uniun europeica (UE) è ina federaziun da stadis europeics che dumbra actualmain (2020) 27 stadis commembers. La populaziun da l’entira UE munta a radund 450 milliuns abitants. Tar il martgà europeic che vegn furmà da tut ils stadis commembers sa tracti – mesirà vi dal product naziunal brut – dal pli grond martgà communabel en tut il mund.

Suenter las experientschas or da las duas guerras mundialas, èn ils iniziants dal process europeic d’integraziun vegnids guidads da la voluntad d’impedir la guerra sco med politic. Per quest intent duevan ils stadis europeics collavurar adina pli stretgamain – l’emprim sin plaun economic e pli tard er sin plaun politic – e laschar vegnir lur entretschaments vicendaivels uschè stretgs ch’i daventia nunpussaivel da far guerra per schliar conflicts.^[1] Da quai è resortida ils onns 1950 l’emprima allianza da stadis europeics. En il decurs dals proxims decennis èn adina dapli pajais s’associads a quest’emprima communitad.

En il decurs da si’istorgia ha l’Uniun europeica odierna purtà differents nums: Il pass da fundaziun decisiv è succedì il 1957 cun ils Contracts da Roma ch’han mess ad ir la Communitad economica europeica. Dapi il Contract da Maastricht (1992) sa numna quella Communitad europeica e s’occupa er da champs politics che na concernan betg en emprima lingia dumondas economicas. E cun il Contract da Lissabon (2007) èn las singulas pitgas da la collavuraziun europeica vegnidas reunidas a l’Uniun europeica odierna. Quai è però be la vart giuridica e formala – en la pratica politica ed en la lingua da mintgadi èn ils nums respectivs gia sa fatgs valair pli baud: il num ‹Communitad europeica› successivamain a partir dal Contract da fusiun dal 1965/67 (ch’ha unì las organisaziuns dals Contracts da Roma sut la noziun superiura ‹Communitads europeicas›) ed il num ‹Uniun europeica› dapi il Contract da Maastricht dal 1992 (ch’ha definì las ‹trais pitgas da l’Uniun europeica›).

Dals 27 stadis da l’Uniun europeica furman 19 in’uniun economica e monetara. L’onn 2002 han ins introducì ina valuta communabla per quests pajais, l’euro. En rom dal spazi da libertad, segirezza e dretg collavuran ils stadis commembers en la politica da l’intern e da giustia. Entras la politica exteriura e da segirezza communabla sa stentan els da sa preschentar communablamain envers stadis terzs.

L’Uniun europeica ha furmà il 2016 en tut il mund il segund grond spazi economic tenor product interiur brut nominal (suenter ils Stadis Unids) e tenor product interiur brut cun resguardar la capacitad da cumpra (suenter la Republica Populara da la China). Sco federaziun da stadis furma ella il pli grond producent da bains e la pli gronda pussanza economica dal mund. Ils stadis commembers han in dals pli auts standards da viver dal mund, schebain ch’i dat entaifer l’Uniun europeica cleras differenzas tranter ils singuls stadis. En l’Index dal svilup uman èn vegnids qualifitgads il 2015 26 dals 28 commembers sco «fitg sviluppads».

Suenter l’extensiun a l’ost ils onns 2004 e 2007 è l’Uniun europeica confruntada, surtut pervi da la crisa da finanzas dal 2007 e la crisa da fugitivs dapi il 2015, cun ina sceptica creschenta da parts da la populaziun cunter il process d’unificaziun europeica. Quai è tranter auter sa manifestà en furma dal referendum da brexit dal 2016 ch’ha manà il favrer 2020 a l’extrada da la Gronda Britannia da l’Uniun europeica. Cun divers plans da refurma sa stenta l’UE da dar cuntrapais a questas tendenzas.

1. ↑ Peter Krüger: Das unberechenbare Europa: Epochen des Integrationsprozesses vom späten 18. Jahrhundert bis zur Europäischen Union. W. Kohlhammer Verlag, Stuttgart 2006, ISBN 3-17-016586-0.