Rennu de Sardigna

Cun Rennu de Sardigna (nùmene uffitziale: Rennu de Sardigna, Tzipru e Gerusalemme, Ducadu de Savoja e Monferrato, Printzipadu de Piemonte) si faghet comunemente riferimentu a su rennu chi a partire de su 1720 fiat suta podèriu de sa dinastia Savoja, annu cando s'ìsula e rennu de Sardigna fiat istada tzedida a su prìntzipe piemontesu Votòriu Amedeu II de Savoja, in cambiapare cun s'Impèriu de Àustria de sa Sitzìlia. Sa Sardigna fiat difatis istada pretzedentemente assignada a custos ùrtimos cun su tratadu de Utrecht (1713).

Su rennu fiat formadu foras de Sardigna de su ducadu oe frantzesu de Savoja, de su printzipadu de Piemonte, de sa Contea de Nitza e a partire de su 1815 - annu de concluida de su cungressu de Vienna - nde faghiat parte fintzas sa Ligùria cun sa capitale sua Gènova. In su 1860 su rennu aiat pèrdidu sos territòrios de Savoja e Nitza, tzèdidos a sa Frantza che pagamentas pro s'azudu in sa gherra contra de sos austrìacos.

S'istitutzione de su tìtulu de Rennu de Sardigna e Còrsica (Regnum Sardiniae et Corsicae) remontat a su 1297 (o 1299). Pro resòrvere sas cuntierras intre sa Corona de Aragona e sos Angious su paba Bonifàtziu VIII, chi pretendiat chi is ìsulas pertènnerent a su pabadu, aiat dadu a su re aragonesu Jacu II licentia invadendi, chi beniat a èssere su deretu de las invàdere e nde las cunchistare. S'efetiva annessione de s'ìsula de Sardigna intrena fiat acontèssida a pustis de sa derrota de su Zudigadu de Arbarea in su 1420. In su 1479 li fiat mudadu nòmine in Rennu de Sardigna. Sa pertinèntzia a sa Corona de Aragona fiat mantenta gasi a pustis de s'unione cun sa Corona de Castìllia fintzas a su 1713, cando fiat tzèdida a sos austrìacos a cunsighidu de sa gherra de sutzessione ispagnola. A fatu de una recunchista curtza dae s'Ispagna fiat in fines destinadu a sos Savojas.

Suta poderiu piemontesu sa capitale polìtica e economica de su rennu fiat tramudada a Torinu, mancari ufitzialmente intre su 1326 e su 1847 esseret Casteddu. Contrassempere a su nùmene sa Sardigna aiat in realidade pagu importu in sas detzisiones chi pertocaiant s'istadu. Tenta pro tempus mannu prus che totu in cunsideru che possibile territòriu de cambiapare, aiat nointames ondradu sos prìntzipes de Piemonte de su tìtulu de res.

Sa fine sua currespondet a sa nàschida de su Rennu de Itàlia, de chi est cunsideradu legalmente istadu fundadore.