Carski ispit

Carski ispit
Kinesko ime
Tradicionalni kineski	科舉
Pojednostavljeni kineski	科举
Transliteracije Mandarinski - Hanyu Pinyin kējǔ
japansko ime
Hiragana	かきょ
Kyūjitai	科擧
Shinjitai	科挙
Transliterations - Romaji kakyo
korejsko ime
Hangul	과거
Hanja	科擧
Transliteracije - Revidirana romanizacija gwageo - McCune- Reischauer kwagŏ
vijetnamsko ime
Quốc ngữ	khoa bảng khoa cử
Hán tự	科榜 科舉

Ovaj članak sadrži kineski tekst. Bez pravilne podrške za renderiranje, možete vidjeti upitnike, kvadrate i druge simbole umjesto kineskih znakova.

Carski ispit (科舉, kējǔ) je izraz za sistem državnih ispita u carskoj Kini čija je svrha bila odabrati najbolje kadrove za službu u državnoj upravi. Primjena tog sistema je imala značajan uticaj na razvoj društva i kulture u carskoj Kini, pogotovo u doba dinastija Tang i Song, te su ti efekti održali dugo vremena nakon njihovog kraja. Sistem je imao važnu ulogu u širenju društvene elite s malog broja aristokratskih porodica na daleko raznovrsnije i mnogobrojnije provincijske zemljoposjednika, koji su počeli tvoriti novu klasu učenjaka-birokrata organiziranih u klanova. Kineski sistem carskih ispita je značajno uticao i na susjedne države kao što su Vijetnam, Koreja, Japan i Ryūkyū, koji su po kineskom uzoru razvili slične metode da u upravu regrutiraju najsposobnije kadrove.^[1][2][3][4]

Sistem u svom tradicionalnom obliku datira od 605. kada ga je uvela dinastija Sui, iako je ispočetka te za vrijeme dinastije Tang bio primjenjivan na relativno uzak krug kandidata. Pod dinastijom Song su ga carevi, slično kao i sa javnim školama, počeli širiti kako bi suzbili uticaj vojnih aristokrata, te je broj kandidata koji su položili ispit povećan 4-5 puta u odnosu na dinastiju Tang. Zahvaljujući tome su učenjaci-birokrati počeli dominirati društvom; također mu se, zahvaljujući nastojanju da se osigura maksimalna pravičnost i ravnopravna regionalna zastupljenost, pripisuje učvršćenje kineskog nacionalnog identiteta. Za vrijeme dinastija Ming i Qing je taj sistem, s druge strane, zbog inzistiranja na konfucijanskoj dogmi, izazvao sužavanje intelektualnih obzora i učvršćenje carske aristokracije, pa se često navodi kao jedan od razloga za tehnološko zaostajanje Kine u odnosu na zapadni svijet u 19. vijeku. Tih je problema pred kraj svog postojanja postala svjesna čak i dinastija Qing, te ga je formalno ukinula 1905. godine. Kasniji entiteti - republikanska i, u manjoj mjeri, komunistička Kina - su svoj sisteme državnih ispita temeljelili na sistemu carskih ispita.^[5]

1. ↑ Wu Xinwu (吴新武), Origins, development and culture of the imperial examinations (科举源流及其文化视野), April 2003.
2. ↑ China Institute for Confucian Studies (中华孔子学会), Collected papers from the international conference on the modern significance of Confucianian (儒学与现代化: 儒学及其现代意义国际学术研讨会论文集．人民教育出版社), People's Education Press 1994 ISBN 978-7-107-11220-1.
3. ↑ Kerr, George. Okinawa: The History of an Island People. Revised Edition. Tokyo: Tuttle Publishing, 2000. p186.
4. ↑ Frontiers of History in China, October 2007, Volume 2, Issue 4, pp 493-512 (Article: Influence of China’s imperial examinations on Japan, Korea and Vietnam - Liu, Haifeng)
5. ↑ Patricia Buckley Ebrey, The Cambridge Illustrated History of China (Cambridge: Cambridge University Press, 2nd, 2010), 145-147, 198-200,