Drugi svjetski rat u Jugoslaviji

Jugoslavenski front
Segment Drugog svjetskog rata
Datum 1941. - 1945. Lokacija Jugoslavija
Sukobljene strane
Saveznici: NOVJ Jugoslovenska kraljevska vojska (od aprila 1941. u emigraciji, iza 1944. integrirana u NOVJ) Velika Britanija SSSR (ograničeno sudjelovanje, 1944. - 1945.) Kraljevina Bugarska (od 1944.)	Sile Osovine: Treći Reich Kraljevina Italija (do 1943.) Kraljevina Mađarska (do 1944.) Kraljevina Bugarska (do 1944.) Marionetski režimi: NDH Nedićeva Srbija (do 1944.) Kraljevina Crna Gora (do 1944.) Albanija (odvojena od Kraljevine Italije, 1943. - 1944.) Ostali: Četnici[1][2][3][4]
Komandanti i vođe
Josip Broz Tito Milovan Đilas Aleksandar Ranković Kosta Nađ Peko Dapčević Koča Popović Petar Drapšin Svetozar Vukmanović Arso Jovanović Sava Kovačević†	Maximilian von Weichs Alexander Löhr Edmund Glaise von Horstenau Mario Roatta Ante Pavelić Dido Kvaternik Milan Nedić Sekula Drljević Leon Rupnik Draža Mihailović Kosta Pećanac

Drugi svjetski rat na području Jugoslavije je formalno počeo napadom njemačkih i italijanskih snaga na Kraljevinu Jugoslaviju 6.4. 1941., a završio 15.5. 1945. s kapitulacijom osovinskih snaga na Balkanu.

Prije tog datuma su neprijateljstva na teritoriji Istre i primorja^[5] formalno započela 10.6. 1940. kada je fašistička Italija objavila rat Velikoj Britaniji i Francuskoj, a stvarno dan prije aprilskog rata napadom njemačkih snaga na garnizon Jugoslavenske vojske kod Đerdapa, a nakon 15.5. 1945. su bilježeni manji okršaji jugoslavenskih snaga sigurnosti s ostacima poraženih četničkih i ustaških jedinica.

Iako je regularna Jugoslovenska vojska poražena, organizovan je masovni pokret otpora, predvođen Komunističkom partijom Jugoslavije. U toku oslobodilačke borbe partizanska gerila je izrasla u Narodnooslobodilačku vojsku Jugoslavije, koja se borila protiv okupatora i njihovih slugu. Mihailovićevi četnici su također započeli kao pokret otpora, ali su tokom rata uspostavili saradnju sa Osovinom. Paralelno sa ratom protiv okupatora, u srpskim krajevima je vođen i bespoštedni rat partizana i četnika:

S jedne strane našla se partizanska, organizovana i disciplinovana vojska koja je, uz stalnu borbu protiv okupatora, vodila i borbu za revolucionarni preokret i uvođenje komunizma. S druge strane bila je slabo organizovana, nedisciplinovana i nedovoljno subordinirana Jugoslovenska vojska u otadžbini koja je rat otpočela kao pokret otpora, ali je u Srbiji, već u jesen 1941, ušla u kolaboraciju sa okupacionim snagama pokušavajući da se, na prvom mestu, bori protiv komunistički orijentisanih partizanskih jedinica.^[6]

– Dubravka Stojanović

Nemci su krajem 1943. ocenili da situacija u Jugoslaviji nije više stvar neke "okupirane teritorije", već dobija značaj koji je odlučujući za rat, otvaranjem fronta u neposrednoj blizini granice Rajha.^[7] Partizani su, uz podršku saveznika, vodili borbu za oslobođenje od okupatora i dolazak na vlast, dok su četničke jedinice, vremenom ostavši bez savezničke podrške, ušle u potpunu kolaboraciju na svim nivoima u pokušaju da spreče dolazak ideoloških protivnika na vlast.^[6]

Nakon pet godina borbe, fašističke snage su pobeđene a Jugoslavija oslobođena 5. 1945. godine, u saradnji sa Crvenom armijom i zapadnim Saveznicima.

1. ↑ Tomasevich, Jozo; War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: The Chetniks, Volume 1; Stanford University Press, 1975 ISBN 978-0-8047-0857-9 [1]
2. ↑ Cohen, Philip J., Riesman, David; Serbia's secret war: propaganda and the deceit of history; Texas A&M University Press, 1996 ISBN 0-89096-760-1 [2]
3. ↑ Ramet, Sabrina P.; The three Yugoslavias: state-building and legitimation, 1918-2005; Indiana University Press, 2006 ISBN 0-253-34656-8 [3]
4. ↑ Tomasevich, Jozo; War and revolution in Yugoslavia, 1941-1945: occupation and collaboration, Volume 2; Stanford University Press, 2001 ISBN 0-8047-3615-4 [4]
5. ↑ Teritorije buduće SFRJ, koje su prije rata bile dio Italije
6. ↑ ^{6,0 6,1} Dubravka Stojanović: Ulje na vodi
7. ↑ Izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka o stanju na Balkanu 1.11.1943.