Institucije (lat. Institutiones) naslov je udžbenika rimskog prava, koji je sastavio rimski pravnik Gaj oko 161. godine n.e.[1] Predstavljaju najznačajniju zbirku rimskog prava koje ne pripada Justinijanovim institucijama. Ovo je ujedno i najstariji sačuvan udžbenik prava u istoriji.[2] Poređenje sa Justinijanovim Institucijama pokazuje da su cijela metoda i raspored kasnijeg dela kopirani iz Gajevih Institucija, a mnogobrojni su odlomci od reči do reči isti.