Queer teorija

Queer teorija je izrasla iz gej i lezbijskih studija, feminističkih studija, te kritizira društvo, no i samu gej i lezbijsku politiku te feminizam. Queer teorija nija nastala u određenom trenutku, već se smatra da se po prvi puta kao termin koristi na raznim konferencijama održanih u SAD-u krajem osamdesetih godina XX. st. na temu gej i lezbijskih prava i post-strukturalizma. Tako možemo reći da queer teorija objedinjuje gej i lezbijske studije, feminističke studije ali i brojne post-strukturalne teorije. Queer teorija je danas dio humanističkih znanosti, povijesti, kulturnih studija, književnosti, filozofije, prava, genetike i biologije.

Mnogi queer teoretičari i teoretičarke posve žele potisnuti gej i lezbijske studije jer ih smatraju konformističnima, odnosno da kopiraju heteroseksualne norme – primjerice u traženju prava na istospolni brak.

Najznačajniji autori i autorice queer teorije, koji su je zapravo pokrenuli, jesu Michel Foucault, francuski post-strukturalist filozof, povjesničar i aktivist te njegova kritičarka, feministkinja, Judith Butler.

Antu Soraine, Tasmin Spargo, Adrianne Rich najznačajnije su lezbijske i feminističke spisateljice queer teorije. Dok se David Halperin bavi seksualnošću antike, Gayle Rubin poklonicima sado-mazo i leather kulture, Ed Cohen, Jonathan Dolimore, Lee Edelman, Yvonne Yarboro i dr. sukobljavaju queer teoriju i gej i lezbijske studije. Upravo zahvaljujući njima može se reći da je primarna razlika između queer teorije i gej i lezbijskih studija u samom pristupu prema LGBTIQ populaciji. Queer teorija proučava odnose „norma vs. queer“ s naglaskom na seksualnost, analizirajući ju i tumačeći ju, dok gej i lezbijske studije fokusiraju se na gej i lezbijski identitet i na neravnopravnost u odnosu na većinsku heteroseskualnu populaciju.

Iako Judith Butler i Michela Foucaulta možemo nazvati najznačajnijim queer teoretičarima prva osoba koja je počela koristiti termin „queer“ je Teresa de Lauretis.

U Hrvatskoje queer teorija relativno slabo zastupljena, što se ne može opravdati niti činjenicom da se radi o relativno novoj disciplini. Queer publikacije možemo pronaći kao prilog u listu „Zarez“ pod nazivom „Queer portal“ za koji su pisali (i pišu): Trpimir Matasović, Željko Mrkšić, Gordan Bosanac, Jelena Poštić, Sanja Juras, Andrea Špehar i dr. Od ostalih publikacija možemo naići još samo prevode Foucaluta, Richove te neke radove autorice Sanje Sagaste. Pojavom Queer Zagreb festivala od 2003. pokušava se približiti queer kultura, queer teorija i queer aktivizam.

Kao jedinog queer teoretičara u regiji, koji se tako naziva i u medijima, može se navesti Dušana Maljkovića, urednika queer časopisa „Gay (to!)“ i portala Gej - Srbija, voditelja emisije „Gayming“ na radiju „Beograd 202“ koja se emitrala do kraja 2004.g. Maljković je autor mnogih književnih i teorijskih tekstova („Jebeš konzervativno“), koautor je dvije knjige – „Rečnika osnovnih feminističkih pojmova“ ..itd.

• "Obrnuti diskurs" je jedan on najznačajnijih termina queer teorije, a uvodi ga Michel Foucault. Taj diskurs je opisan kao posljedica otpora LGBTIQ osoba koje objašnjavaju terminologiju koja je diskvalificirala homoseksualnost („inverzija“, „pederastija“, „duševni hermafroditizam“) i prihvaćaju je kao "pozitivnu". Tako je, do tada vrlo pogrdan termin "queer" prihvaćen kao identitet, kultura i politika (teorija). Takav obrnuti diskurs, kojeg koristi i sam Foucault, može se smatrati prvim poticajem za nastanak queer teorije. U Hrvatskoj najpoznatiji primjeri "obrnutog diskursa" jest plakat Queer Zagreb "... i homofobi su ljudi", te manifestacija Zagreb Pride, posebice plakat "Živjela perverzija!".

• Rod kao društvena privremenost - kontroverzana teza koju uvodi Judith Butler, a queer osobe ga poneka doživljavaju doslovno. Kaže se da se rod može zapravo birati u skladu s dnevnom garderobom. Butlerova zaključuje da se ne ponašamo na određeni način zbog našeg rodnog identiteta, već do toga identiteta dolazimo kroz obrasce ponašanja koji odražavaju norme roda.