Raspad Jugoslavije

Ovo je članak o političkim događajima koji su doveli do razbijanja jugoslavenske države. Za vojne sukobe nastale njenim razbijanjem, vidite Jugoslavenski ratovi.

Raspad Jugoslavije
Animirana serija karata koja prikazuje raspad SFRJ. Različite boje opisuju područja pod različitom kontrolom.      Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija      Srbija i Crna Gora (pod nazivom "Savezna Republika Jugoslavija", 1992-2003)      Srbija      Hrvatska      Slovenija      Makedonija      Bosna i Hercegovina      Međuentiteska linija razgraničenja između Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske      Kosovo (sporno otcjepljenje od Srbije)      Crna Gora
Sudionici/učesnici	Slobodan Milošević, Franjo Tuđman, Alija Izetbegović, Radovan Karadžić
Lokacija	Jugoslavija
Rezultat	Raspad jugoslavenske države na pet novih država (do danas 6).

Raspad Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, skraćeno raspad Jugoslavije, je zajednički naziv za niz vojnih i političkih događaja koji su kao svoj rezultat imali prestanak postojanja Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), odnosno stvaranje nezavisnih država na njenom dotadašnjem teritoriju.

O uzrocima raspada Jugoslavije ne postoji čvrst konsenzus, kao ni o datumima kada je taj proces započeo ni završio. Ubrzo posle sednice Predsedništva SFRJ održane 9.1.1991. godine pokazalo se da Predsedništvo SFRJ i JNA nisu sposobni da spreče pripreme za raspad SFRJ,^[1] a 25.1.1991. i javnosti u SFRJ postale su vidljive pripreme za građanski rat i nasilni raspad SFRJ.^[2] Formalno raspad Jugoslavije je započeo 25. 6. 1991. kada su Skupština Slovenije i Sabor Hrvatske proglasili nezavisnost od SFRJ.^[3] Dva dana posle, 27.6. 1991. počeli su oružani sukobi u Sloveniji, ali Slovenija i Hrvatska nisu tada postale potpuno nezavisne države. Danas su sve države, države u pokušaju dok njihovu samostalnost ne priznaju Ujedinjene nacije (UN). UN su priznale nezavisnost Slovenije, Hrvatske i BIH 22.5.1992.^[4] Zbog toga, proces raspada SFRJ nije se završio ni 27. 4. 1992. kada su Srbija i Crna Gora - preostale članice tzv. krnje Jugoslavije proglasile novu državu pod nazivom Savezna Republika Jugoslavija.

Međutim, dio autora smatra kako je proces raspada Jugoslavije zapravo započeo mnogo ranije - uvođenjem Ustava iz 1974. godine koji je stvorio pretpostavke za otcjepljenje republika te od jugoslavenske federacije stvorio de facto konfederaciju. Drugi, pak, smatraju kako početak raspada Jugoslavije seže u 1989. godinu kada je promjena Ustava Srbije, odnosno oduzimanje autonomije pokrajinama Kosovo i Vojvodina, dovela do ustavne krize na federalnom nivou, razriješene tek jednostranim otcjepljenjima Slovenije i Hrvatske.

S obzirom da je raspad Jugoslavije koincidirao s izbijanjem tzv. bivših jugoslavenskih ratova, odnosno ratova u Hrvatskoj i BiH, a njihov ishod nije bio formaliziran sve do Daytonskog mirovnog sporazuma, dio autora smatra kako je raspad SFRJ završio tek 1995. godine. Raspad SFRJ je, prema mišljenju mnogih komentatora, nastavljen i nakon tog datuma, i to kroz raspad Državne zajednice Srbije i Crne Gore, odnosno stvaranje nezavisnih država Srbije i Crne Gore 2006.

1. ↑ Logos 2019: str. 64-66, 69-71. sa napomenom 77. Predsedništvo SFRJ 9.1.1991. je donelo naredbu da se na teritoriji SFRJ raspuste svi oružani sastavi koji nisu deo jedinstvenih oružanih snaga SFRJ i MUP-a, a čije uređenje nije u skladu sa saveznim propisima Jugoslavije. Naređeno je da se to oružje odmah preda najbližim jedinicama JNA. Ipak, na sednici Predsedništva SFRJ 22.1.1991. primećeno je da je „naredba o vraćanju oružja samo delimično izvršena
2. ↑ Logos 2019: str. 67-68. sa napomenom 69. Na Televiziji Beograd 25.1.1991. prikazan je tajno snimani dokumentarni film o uvozu oružja po odobrenju vlade Republike Hrvatske. U tom filmu je bila i izjava hrvatskog ministara vojske general-pukovnika Martita Špegelja koji je rekao: „Organizovaćemo ubijanje vojnika i starešina [JNA] ... To će biti građanski rat bez milosti...
3. ↑ Logos 2019: str. 86
4. ↑ Logos 2019: str. 166. "Povlačenje JNA olakšavalo je da se u UN BiH podrži kao nezavisna država. 22.5.1992. Generalna skupština UN usvojila je tri rezolucije. Prema njima Republike Hrvatska, Slovenija i BiH prihvaćene su kao nove članice UN. Republika Makedonija nije tada primljena u UN."