Velika Srbija

Velika Srbija (ili velikosrpska ideologija) je irendetistička ideja koja ima za cilj da ujedini u jednu državu sve teritorije na kojima Srbi žive ili su nekada živeli.^[3] Ova ideja se tokom istorije javljala u različitim vidovima i pod različitim imenima.

Ideja o stvaranju velike srpske države je nastala u 19. veku u vreme nacionalnog buđenja širom Evrope i borbe srpskog naroda za nezavisnost. Najjasnije je uobličena 1844. godine u Načertaniju Ilije Garašanina, tajnom političkom programu Kneževine Srbije,^[4] prema kojem bi nova srpska država uključila i multietničke oblasti Balkana, poput Makedonije, Bosne i Hercegovine.^[4] Tokom 19. veka srpska inteligencija, uz izuzetak mislilaca sa levice koji su bili za stvaranje Balkanske federacije, je uglavnom prihvatila ideju ujedinjenja svih Srba u jednu veliku srpsku državu. Ovakav program su prihvatili i mnogi srpski vladari i državnici, uključujući kneza Aleksandra Karađorđevića,^[5] Mihaila Obrenovića,^[6] Nikolu Pašića,^[7][8] i mnoge druge. Sve političke partije Kraljevine Srbije, osim socijaldemokratske, imale su za cilj stvaranje Velike Srbije, odnosno „ujedinjenje srpstva“.^[9] Do Prvog svetskog rata, teritorija Srbije se neprestano širila.^[10][11]

Nakon prvog svetskog rata srpska politička elita se odlučuje za stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, proklamovane zajednice jugoslovenskih naroda, koju mnogi smatraju velikosrpskom tvorevinom.^[12][13] Tokom drugog svetskog rata u Jugoslaviji je vođen građanski rat između partizana, pristalica ravnopravnog jugoslovenskog ujedinjenja^[14] i četnika, zagovornika stvaranja velike Srbije u okviru velike Jugoslavije.^[15] Porazom četnika u Drugom svetskom ratu poražena je i velikosrpska politika, a SFR Jugoslavija je preuređena na federalnom principu. Nakon Titove smrti, 1980-ih godina dolazi do obnavljanja velikosrpskih težnji, koje su, prethodno, više decenija bile zatomljene. Tokom jugoslovenskih ratova, srpska politička elita je udruženim zločinačkim poduhvatom na jugoslovenskom prostoru pokušala da stvori državu koja bi ujedinila sve Srbe,^[16][17] što je rezultiralo masovnim ratnim zločinima i etničkim čišćenjem.^[18]

Agresivni karakter ideje “Velike Srbije“, kao i ostalih velikodržavnih projekata, ogleda se u pokušaju ostvarenja predviđenog cilja, koji se jasno kosi sa nedvosmisleno artikulisanom i većinskom voljom pripadnika drugih nacija da ne žive u toj državi.^[13] Balkanski narodi vekovima žive izmešani jedni sa drugima i nemoguće je stvaranje velike nacionalne države bez uključivanja brojnih etničkih grupa protiv njihove volje.^[13] Tokom istorije, svi takvi pokušaji stvaranja Velike Srbije su se završavali zločinima etničkog čišćenja, progonima nesrpskih naroda, pa i genocidom.^[19]

1. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu Na%C4%8Dertanije
2. ↑ Report of the International Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan Wars
3. ↑ Ovo podrazumeva i oblasti srednjevekovne srpske države u kojima Srbi odavno ne čine većinsko stanovništvo, kao i neke istorijske oblasti kojima su srpski feudalci samo privremeno upravljali (vidi Stara Srbija).
4. ↑ ^{4,0 4,1} „Načertanije, Encyclopedia of Eastern Europe”. Arhivirano iz originala na datum 2009-10-09. Pristupljeno 2010-01-12. 
5. ↑ Za Aleksandra Karađorđevića je Garašanin, kao ministar unutrašnjih poslova, izradio svoje Načertanije.
6. ↑ Vladavina Mihaila Obrenovića je vođena „velikom idejom“, a Garašanin je bio njegov ministar inostranih poslova.
7. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu Hall
8. ↑ Vojislav Šešelj, Ideologija srpskog nacionalizma Arhivirano 2007-01-10 na Wayback Machine-u I Nikola Pašić je krajem rata davao diplomatske izjave o južnoslovenskom ujedinjenju, ali svi raspoloživi dokumenti, savremenici i istoričari svedoče da je njemu primarna bila Velika Srbija (str. 717). Kako zapaža Vasa Čubrilović, Nikola Pašić preuzima od Ilije Garašanina „...ujedinjenje Srpstva, uključujući Bosnu i Hercegovinu, Staru Srbiju i Makedoniju i Crnu Goru s izlazom Srbije na more“ (str. 978).
9. ↑ Ivo Banac, The national question in Yugoslavia: origins, history, politics (str. 110)
10. ↑ Holm Zundhausen: Istorija Srbije – od 19. do 21. veka, CLIO, Beograd, 2009.
11. ↑ Heavenly Serbia: From Myth to Genocide, New York University Press, 1999. (str. 89.)
12. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu Stevan%20Dedijer
13. ↑ ^{13,0 13,1 13,2} Greater Serbia Arhivirano 2014-04-21 na Wayback Machine-u (knowledgerush.com)
14. ↑ Odluka Drugog zasedanja AVNOJ-a: „Da se stvori federalna Jugoslavija, zasnovana na pravu o samoopredeljenju, u kojoj je planirano da južnoslovenski narodi: Srbi, Hrvati, Slovenci, Makedonci i Crnogorci žive u ustavnim republikama sa jednakim pravima“.
15. ↑ Instrukcija D. Mihailovića Pavlu Đurišiću od 20.12.1941.: „Stvoriti veliku Jugoslaviju i u njoj veliku Srbiju, etnički čistu u granicama Srbije — Crne Gore — Bosne i Hercegovine — Srema — Banata i Bačke“.
16. ↑ Šešelj ICTY Case information sheet
17. ↑ Serb leader jailed for war crimes
18. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu UN
19. ↑ Za Balkanske ratove videti Zločini nad Albancima u Balkanskim ratovima, za Drugi svetski rat videti Zločini četnika u Drugom svetskom ratu, za jugoslovenske ratove videti Genocid u Srebrenici, itd.