Azerbajxhani

Republika e Azerbajxhanit Azərbaycan Respublikası (Azerisht)
Flamuri Stema
Himni: Azərbaycan marşı "Marshi i Azerbajxhanit"
Kryeqyteti dhe qyteti më i madh	Baku 40°23′43″N 49°52′56″E / 40.39528°N 49.88222°E / 40.39528; 49.88222
Gjuhët zyrtare	Azerisht[1]
Gjuhët pakice	Shih listën e plotët
Grupet etnike (2019[2])	94.8% Azerbaijani 1.7% Lezgin 0.9% Talysh 0.7% Russian 1.9% others
Besimi	Shih feja në Azerbajxhan
Nofka	Azerët
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Republikë gjysmë-presidenciale unitare[3]
• Presidenti	Ilham Aliyev
• Zëvendës Presidenti	Mehriban Aliyeva
• Kryeministri	Ali Asadov
• Kryetari i Asamblesë Kombëtare	Sahiba Gafarova
Kuvendi	Asambleja Kombëtare
Formimi
• Republika Demokratike	28 maj 1918
• Republika Socialiste Sovjetike	28 prill 1920
• Pavarësia nga Bashkimi Sovjetik	18 tetor 1991 (shpallur pavarësinë) 25 dhjetor 1991 (përfunduar)
• Kushtetuta u miratua	12 nëntor 1995
Sipërfaqja
• Gjithsej	86,600 km2 (33,400 sq mi) (112th)
• Ujë (%)	1.6
Popullsia
• Përllogaritje 2022	10,353,296[4] (90-të)
• Dendësia	117/km2 (303.0/sq mi) (99-të)
Ekonomia
PBB (PFB)	Përllogaritje 2023
• Gjithsej	$189.8 billion[5] (79-të)
• Për kokë banori	$18,310[5] (87-të)
PBB (zyrtare)	Përllogaritje 2023
• Gjithsej	$71.2 billion[5] (82-të)
• Për kokë banori	$6,872[5] (88-të)
Monedha	Manat (₼) (AZN)
Të dhëna të tjera
Gini (2008)	33.7[6] i mesëm
IZHNJ (2021)	0.745[7] i lartë · 91-të
Zona kohore	UTC+4 (AZT)
Formati i datës	dd.mm.yyyy (CE)
Ana e drejtimit të makinës	right
Prefiksi telefonik	+994
Kodi i internetit TLD	.az

Azerbajxhani (Azerisht: Azərbaycan) zyrtarisht Republika e Azerbajxhanit (azerisht: Azərbaycan Respublikası) është një vend transkontinental i vendosur në kufirin e Evropës Lindore dhe Azisë Perëndimore. Është pjesë e rajonit të Kaukazit Jugor dhe kufizohet nga Deti Kaspik në lindje, Rusia (Republika e Dagestanit) në veri, Gjeorgjia në veriperëndim, Armenia dhe Turqia në perëndim dhe Irani në jug. Baku është kryeqyteti dhe qyteti më i madh.

Republika Demokratike e Azerbajxhanit shpalli pavarësinë e saj nga Republika Federale Demokratike Transkaukaziane në vitin 1918 dhe u bë shteti i parë laik demokratik me shumicë muslimane. Në vitin 1920, vendi u përfshi në Bashkimin Sovjetik si RSS Azerbajxhan.^[8][9] Republika moderne e Azerbajxhanit shpalli pavarësinë e saj më 30 gusht 1991,^[10][11] pak para shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik në të njëjtin vit. Në shtator 1991, shumica etnike armene e rajonit të Nagorno-Karabakh formuan republikën e vetëshpallur të Arcahut.^[12] Rajoni dhe shtatë rrethe përreth njihen ndërkombëtarisht si pjesë e Azerbajxhanit, në pritje të një zgjidhjeje për statusin e Nagorno-Karabakut përmes negociatave të lehtësuara nga OSBE-ja, megjithëse ai u bë de facto i pavarur me përfundimin e Luftës së Parë të Nagorno-Karabakut në vitin 1994.^{[13][14][15][16]} Pas Luftës së Dytë të Nagorno-Karabakut në vitin 2020, shtatë distriktet dhe pjesët e Nagorno-Karabakh u kthyen nën kontrollin e Azerbajxhanit.^[17]

1. ^ "The Constitution of the Republic of Azerbaijan" (PDF). President of the Republic of Azerbaijan. The Official Website of the President of the Republic of Azerbaijan. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 2022-10-09. Marrë më 31 gusht 2020. I. The official language of the Republic of Azerbaijan is Azerbaijani Language. The Republic of Azerbaijan guarantees the development of Azerbaijani Language. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
2. ^ "National (ethnic) composition of population". State Statistics Committee. 2019. Marrë më 16 shtator 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
3. ^ LaPorte, Jody (2016). "Semi-presidentialism in Azerbaijan". përmbledhur nga Elgie, Robert; Moestrup, Sophia (red.). Semi-Presidentialism in the Caucasus and Central Asia (në anglisht). London: Palgrave Macmillan (publikuar 15 maj 2016). fq. 91–117. doi:10.1057/978-1-137-38781-3_4. ISBN 978-1-137-38780-6. LCCN 2016939393. OCLC 6039791976. LaPorte examines the dynamics of semi-presidentialism in Azerbaijan. Azerbaijan's regime is a curious hybrid, in which semi-presidential institutions operate in the larger context of authoritarianism. The author compares formal Constitutional provisions with the practice of politics in the country, suggesting that formal and informal sources of authority come together to enhance the effective powers of the presidency. In addition to the considerable formal powers laid out in the Constitution, Azerbaijan's president also benefits from the support of the ruling party and informal family and patronage networks. LaPorte concludes by discussing the theoretical implications of this symbiosis between formal and informal institutions in Azerbaijan's semi-presidential regime.
4. ^ Azerbaijan The World Factbook (2023 ed.). Central Intelligence Agency. Retrieved 24 September 2022.
5. ^ ^{a b c d} "World Economic Outlook Database, October 2022". IMF.org (në anglisht). International Monetary Fund. tetor 2022. Marrë më 1 shkurt 2023.
6. ^ "Gini Index coefficient" (në anglisht). CIA World Factbook. Marrë më 16 korrik 2021.
7. ^ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (në anglisht). United Nations Development Programme. 8 shtator 2022. Marrë më 8 shtator 2022.
8. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Swietochowski Borderland
9. ^ Pipes, Richard (1997). The Formation of the Soviet Union: Communism and Nationalism 1917–1923 (në anglisht) (bot. 2nd). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. fq. 218–220, 229. ISBN 978-0-674-30951-7.
10. ^ "Азербайджан. Восстановлена государственная независимость". Ельцин Центр (në rusisht). Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2021. Marrë më 2021-09-24.
11. ^ King, David C. (2006). Azerbaijan (në anglisht). Marshall Cavendish. fq. 27. ISBN 978-0-7614-2011-8.
12. ^ Zürcher, Christoph (2007). The Post-Soviet Wars: Rebellion, Ethnic Conflict, and Nationhood in the Caucasus ([Online-Ausg.]. ed.) (në anglisht). New York: New York University Press. fq. 168. ISBN 978-0-8147-9709-9.
13. ^ Резолюция СБ ООН № 822 от 30 April 1993 года (në rusisht). United Nations. Arkivuar nga origjinali më 3 maj 2011. Marrë më 4 janar 2011.
14. ^ Резолюция СБ ООН № 853 от 29 июля 1993 года (në rusisht). United Nations. Marrë më 4 janar 2011.
15. ^ Резолюция СБ ООН № 874 14 октября 1993 года (në rusisht). United Nations. Arkivuar nga origjinali më 3 maj 2011. Marrë më 4 janar 2011.
16. ^ Резолюция СБ ООН № 884 от 12 ноября 1993 года (në rusisht). United Nations. Arkivuar nga origjinali më 3 maj 2011. Marrë më 4 janar 2011.
17. ^ Kramer, Andrew E. (10 nëntor 2020). "Facing Military Debacle, Armenia Accepts a Deal in Nagorno-Karabakh War". The New York Times (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2020-11-10.