Gjinia (biologji)

Gjinia është një rangim taksonomik i cili përdoret në klasifikimet biologjike të organizmave të gjallë ashtu si edhe të fosileve dhe virusëve. ^[1] Në biologji dhe sidomos në hierarkinë e klasifikimit biologjik, gjinia qëndron sipër llojit (species) dhe nën familjen. Në nomenklaturën binominale, emri i gjinisë formon pjesën e parë të emrit të llojit binomial për çdo specie brenda gjinisë.

P. sh. Panthera leo (luani) dhe Panthera onca (jaguari) janë dy lloje brenda gjinisë Panthera. Panthera është një gjini brenda familjes Felidae.

Përbërja e një gjinie zakonisht përcaktohet nga një taksonomist. Standardet për klasifikimin gjinor nuk janë rreptësisht të kodifikuara, kështu që autoritete të ndryshme, shpesh prodhojnë kritere të ndryshme për klasifikimet. Ka disa rregulla të përgjithshme të praktikave të përdorura,^[2][3] duke përfshirë idenë se një gjini e sapo përcaktuara duhet të përmbushë këto tri kritere përshkruese:

1. monofilia – të gjithë pasardhësit e një stërgjyshi taxon janë të grupuara së bashku (pra analiza flogjenetike duhet të tregojë në mënyrë të qartë të dyja monofili dhe vlefshmëri të linjës së veçantë ^[4] ).
2. kompaktësia e arsyeshme – një gjini nuk duhet të zgjerohet sipas nevojës; dhe
3. veçantia – në lidhje me kriteret përkatëse evolutive, gjegjësisht ekologjia, morfologjia, ose biogjeografia; sekuencat e ADN-së janë më tepër një pasojë se sa një gjendje e linjës evolucionare divergjente përveç në rastet kur ato direkt pengojnë rrjedhjen e gjeneve (p.sh. barrierat postzigotike). ^[4]

Termi "gjini" vjen nga gjuha latine genus ("prejardhje, lloj, grup, racë"), ^[5] forma emërore cognate me gignere ("në lindje; për të lindur"). Linnaeus kishte popullarizuar përdorimin e tij në vitin 1753 në veprën Specie Plantarum, por botanisti francez Jozef Pitton de Tournefort (1656-1708) konsiderohet si "themeluesi i konceptit të përgjithshëm modern të generës".^[6]

1. ^ "ICTV Taxonomy". International Committee on Taxonomy of Viruses. 2017. Arkivuar nga origjinali më 3 prill 2019. Marrë më 29 maj 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
2. ^ Sigward, J. D.; Sutton, M. D.; Bennett, K. D. (2018). "How big is a genus? Towards a nomothetic systematics". Zoological Journal of the Linnean Society. 183 (2): 237–252. doi:10.1093/zoolinnean/zlx059. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
3. ^ Gill, F. B.; Slikas, B.; Sheldon, F. H. (2005). "Phylogeny of titmice (Paridae): II. Species relationships based on sequences of the mitochondrial cytochrome-b gene". Auk. 122 (1): 121–143. doi:10.1642/0004-8038(2005)122[0121:POTPIS]2.0.CO;2. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
4. ^ ^{a b} de la Maza-Benignos, Mauricio; Lozano-Vilano, Ma. de Lourdes; García-Ramírez, María Elena (dhjetor 2015). "Response paper: Morphometric article by Mejía et al. 2015 alluding genera Herichthys and Nosferatu displays serious inconsistencies". Neotropical Ichthyology. 13 (4): 673–676. doi:10.1590/1982-0224-20150066. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
5. ^ Harper, Douglas. "genus". Online Etymology Dictionary. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
6. ^ Stuessy, T. F. (2009). Plant Taxonomy: The Systematic Evaluation of Comparative Data (bot. 2nd). New York, New York, US: Columbia University Press. fq. 42. ISBN 9780231147125. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)