Italia

Republika italiane Repubblica Italiana (Italisht)
Flamuri Stema
Himni: "Il Canto degli Italiani" "Kënga e Italianëve"
Vendndodhja e Italisë   (e gjelbër e errët) –  në Evropë   ( e gjelbër & gri e errët) –  në Bashkimin Europian   (e gjelbër)
Kryeqyteti dhe qyteti më i madh	Roma 41°54′N 12°29′E / 41.900°N 12.483°E / 41.900; 12.483
Gjuhët zyrtare	Italishta
Besimi (2020)[1]	84% Krishterimi 12% pa fe 1% Islam 3% të tjerë
Nofka	Italian/e
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Republika parlamentare unitare
• Presidenti	Sergio Mattarella
• Kryeministri	Giorgia Meloni
• Presidenti i Senatit	Ignazio La Russa
• Presidenti i Dhomës së Deputetëve	Lorenzo Fontana
Kuvendi	Parlamenti
• Dhoma e sipërme	Senati i Republikës
• Dhoma e ulët	Dhoma e Deputetëve
Formimi
• Bashkimi	17 mars 1861
• Republika	12 qershor 1946
• Kushtetuta e tanishme	1 janar 1948
Sipërfaqja
• Gjithsej	301,340[2][3] km2 (116,350 sq mi) (71st)
• Ujë (%)	1.24 (2015)[4]
Popullsia
• Përllogaritje 2024	58,968,501[5] (25th)
• Dendësia	195.7/km2 (506.9/sq mi) (71st)
Ekonomia
PBB (PFB)	Përllogaritje 2024
• Gjithsej	$3.347 trillion[6] (13th)
• Për kokë banori	$56,905[6] (30th)
PBB (zyrtare)	Përllogaritje 2024
• Gjithsej	$2.328 trillion[6] (8th)
• Për kokë banori	$39,580[6] (26th)
Monedha	Euro (€)b (EUR)
Të dhëna të tjera
Gini (2020)	32.5[7] i mesëm
IZHNJ (2022)	0.906[8] shumë i lartë · 30th
Zona kohore	UTC+1 (CET)
• Verës	UTC+2 (CEST)
Prefiksi telefonik	+39c
Kodi i internetit TLD	.it
Gjermanishtja është bashkëzyrtare në Tirolin e Jugut dhe Friuli-Venecia Xhulia; Frëngjishtja është bashkëzyrtar në Luginën e Aostës; Sllovenishtja është bashkëzyrtare në provincën e Triestes, provincën e Goricias dhe Friuli-Venecia Xhulia; Ladin është bashkëzyrtar në Tirolin e Jugut, në Trentino dhe në zona të tjera veriore; Friulian është bashkëzyrtar në Friuli-Venezia Giulia; Sardenjishtja është bashkëzyrtare në Sardenjë.[9] Para vitit 2002, lira italiane. Euro pranohet në Campione d'Italia por monedha e saj zyrtare është franga zvicerane.[10] Për të telefonuar Campione d'Italia, është e nevojshme të përdorni kodin zviceran +41.

Italia, zyrtarisht Republika Italiane, (italisht: Repubblica Italiana) është shtet në pjesën jugore të Evropës, në Gadishullin Apenin. Pjesë e këtij vendi janë dhe ishujt në Detin Mesdhe, si Sicilia dhe Sardenja. Në Alpet e larta në veri të saj gjendet kufiri me Francën, Zvicrën, Austrinë dhe në brigjet e Adriatikut kufizohet nga Sllovenia. Në brendësi të këtij shteti gjenden dy shtete të vogla: Vatikani dhe San Marino. Është vendi i dhjetë më i madh në Evropë për nga sipërfaqja, duke mbuluar 301,340 km2 (116,350 mi katrorë),^[2] dhe shteti i tretë më i populluar anëtar i Bashkimit Evropian, me një popullsi prej afro 60 milionë banorë.^[11] Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i saj është Roma; zona të tjera kryesore urbane përfshijnë Milano, Napoli, Torino, Firencia dhe Venecia.

Në antikitet, Italia ishte shtëpia e popujve të shumtë; qyteti i Romës, i themeluar si Mbretëri, u bë një Republikë që pushtoi botën mesdhetare dhe e sundoi atë për shekuj si Perandori.^[12]

1. ^ "Special Eurobarometer 516" (në anglisht). European Union: European Commission. shtator 2021. Arkivuar nga origjinali më 29 qershor 2023. Marrë më 24 shtator 2021 – nëpërmjet European Data Portal (see Volume C: Country/socio-demographics: IT: Question D90.2.).
2. ^ ^{a b} "Italy" (në anglisht). Central Intelligence Agency. 23 gusht 2023. Arkivuar nga origjinali më 1 korrik 2021. Marrë më 28 gusht 2023.
3. ^ "Italy country profile" (në anglisht). BBC News. 12 nëntor 2023. Arkivuar nga origjinali më 18 dhjetor 2023. Marrë më 12 nëntor 2023.
4. ^ "Surface water and surface water change" (në anglisht). Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Arkivuar nga origjinali më 24 mars 2021. Marrë më 11 tetor 2020.
5. ^ "ISTAT – Demography, Statistics, Demographic Balance, Resident Population". demo.istat.it (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 6 korrik 2024. Marrë më 10 korrik 2024.
6. ^ ^{a b c d} "World Economic Outlook Database, April 2024 Edition. (Italy)" (në anglisht). International Monetary Fund. 16 prill 2024. Arkivuar nga origjinali më 4 qershor 2024. Marrë më 16 prill 2024.
7. ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey" (në anglisht). European Commission. Arkivuar nga origjinali më 9 tetor 2020. Marrë më 21 qershor 2022.
8. ^ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (në anglisht). United Nations Development Programme. 13 mars 2024. fq. 288. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 13 mars 2024. Marrë më 13 mars 2024.
9. ^ "Legge Regionale 15 ottobre 1997, n. 26" (në italisht). Regione autonoma della Sardegna – Regione Autònoma de Sardigna. Arkivuar nga origjinali më 26 shkurt 2021. Marrë më 31 maj 2018.; "Regione Autonoma Friuli-Venezia Giulia – Comunità linguistiche regionali". regione.fvg.it (në italisht). Arkivuar nga origjinali më 4 shtator 2015. Marrë më 2 nëntor 2020.
10. ^ "Comune di Campione d'Italia" (në anglisht). Comune.campione-d-italia.co.it. 14 korrik 2010. Arkivuar nga origjinali më 30 prill 2011. Marrë më 30 tetor 2010.
11. ^ "Italy Population 2022 (Demographics, Maps, Graphs)". worldpopulationreview.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 21 shkurt 2022. Marrë më 21 shkurt 2022.
12. ^ Carl Waldman; Catherine Mason (2006). Encyclopedia of European Peoples (në anglisht). Infobase Publishing. fq. 586. ISBN 978-1-4381-2918-1. Arkivuar nga origjinali më 11 mars 2023. Marrë më 23 shkurt 2013.; Mommsen, Theodor (1855). History of Rome, Book II: From the Abolition of the Monarchy in Rome to the Union of Italy (në anglisht). Leipzig: Reimer & Hirsel.; Lazenby, John Francis (4 shkurt 1998). Hannibal's War: A Military History of the Second Punic War (në anglisht). University of Oklahoma Press. fq. 29. ISBN 978-0-8061-3004-0 – nëpërmjet Internet Archive. Italy homeland of the Romans.