Oslo

Oslo
Kryeqytet, qark dhe komunë
Flamuri Stema
Parimet:  Unanimiter et constanter (Latin) "Të bashkuar dhe konstante"
Oslo (Earth)
Koordinatat: 59°54′50″N 10°45′8″E / 59.91389°N 10.75222°E / 59.91389; 10.75222
Shteti	Norvegjia
Distrikti	Østlandet
Qarku	Oslo
Themelimi	1048
Qeveria
• Kryetari	Marianne Borgen (SV)
• Kryetari qeverisës	Raymond Johansen (Ap)
Sipërfaqja [1]
• Kryeqytet, qark dhe komunë	480 km2 (190 sq mi)
• Sipërfaqe tokësore	454,20 km2 (17,540 sq mi)
• Sipërfaqe ujore	26,64 km2 (1,029 sq mi)
Lartësia mbidetare	23 m (75 ft)
Popullsia  (30 shtator 2021)
• Kryeqytet, qark dhe komunë	698.660 Increase
• Popullsia urbane	1.036.059
• Metro	1.588.457
Zona kohore	UTC+1 (CET)
• Verës (DST)	UTC+2 (CEST)
Kodi postar	0001 – 1299 [2]
HDI (2018)	0.968[3] very high · 1-rë
Faqja zyrtare	www.oslo.kommune.no

Oslo është kryeqyteti dhe qyteti më i populluar i Norvegjisë. Ai përbën një qark dhe një komunë. Më 30 shtator 2021, komuna e Oslos kishte një popullsi prej 698,660 banorësh, ndërsa popullsia e zonës më të madhe urbane të qytetit ishte 1,019,513, që nga 4 nëntori 2019.^[4][5] Zona metropolitane kishte një popullsi të vlerësuar prej 1,71 milion.^[6]

Gjatë epokës së vikingëve zona ishte pjesë e Vikenit. Oslo u themelua si qytet në fund të epokës së vikingëve në vitin 1040 me emrin Ánslo, dhe u krijua si një kaupstad ose vend tregtimi në 1048 nga Harald Hardrada. Qyteti u ngrit në një peshkopatë në 1070 dhe një kryeqytet nën Haakon V të Norvegjisë rreth vitit 1300. Bashkimet personale me Danimarkën nga 1397 deri në 1523 dhe përsëri nga 1536 deri në 1814 reduktuan ndikimin e tij. Pasi u shkatërrua nga një zjarr në 1624, gjatë mbretërimit të mbretit Christian IV, një qytet i ri u ndërtua më afër kalasë Akershus dhe u quajt Christiania për nder të mbretit. Ai u bë një komunë (formannskapsdistrikt) më 1 janar 1838. Qyteti funksionoi si kryeqyteti i Norvegjisë gjatë bashkimit midis Suedisë dhe Norvegjisë. Nga viti 1877, emri i qytetit shkruhej Kristiania në përdorimin e qeverisë, një drejtshkrim që u miratua nga autoritetet komunale në 1897. Në vitin 1925, qyteti, pasi përfshiu fshatin duke ruajtur emrin e tij të mëparshëm, u riemërua Oslo. Në vitin 1948 Oslo u bashkua me Aker, një komunë që rrethonte kryeqytetin dhe që ishte 27 herë më e madhe, duke krijuar kështu komunën moderne, shumë më të madhe të Oslos.

Oslo është qendra ekonomike dhe qeveritare e Norvegjisë. Qyteti është gjithashtu një qendër e tregtisë, bankave, industrisë dhe transportit norvegjez. Është një qendër e rëndësishme për industritë detare dhe tregtinë detare në Evropë. Qyteti është shtëpia e shumë kompanive brenda sektorit detar, disa prej të cilave janë ndër kompanitë më të mëdha të transportit detar në botë, agjentët e anijeve dhe agjentët e sigurimeve detare. Oslo është një qytet pilot i programit të qyteteve ndërkulturore të Këshillit të Evropës dhe të Komisionit Evropian.

Popullsia e Oslos po rritej me ritme rekord gjatë fillimit të viteve 2000, duke e bërë atë qytetin e madh me rritjen më të shpejtë në Evropë në atë kohë.^[7] Kjo rritje vjen në pjesën më të madhe nga imigrimi ndërkombëtar dhe nivelet e larta të lindjeve, por edhe nga migrimi brenda vendit. Deri në vitin 2010, popullsia e emigrantëve në qytet po rritej disi më shpejt se popullsia norvegjeze,^[8] dhe në qytet kjo ishte bërë më shumë se 25% e popullsisë totale nëse përfshihen fëmijët e prindërve emigrantë.^[9]

1. ^ "Arealstatistikk for Norge". Kartverket.no (në norvegjisht). Kartverket. 16 tetor 2014. Arkivuar nga origjinali më 19 prill 2016. Marrë më 13 tetor 2015.
2. ^ "Finn postnummer og adresser i Norge og utlandet" (në norvegjisht). Arkivuar nga origjinali më 11 dhjetor 2014. Marrë më 11 dhjetor 2014.
3. ^ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 6 gusht 2020. Marrë më 2018-09-13.
4. ^ "2020-02-27". ssb.no (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 1 mars 2020. Marrë më 2020-03-01.
5. ^ "2019-11-04". ssb.no (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 28 dhjetor 2019. Marrë më 2020-03-01.
6. ^ "Demografi innenfor ti mil fra Oslo. 1. januar 2010 og endringer 2000–2009. Antall og prosent" [Demografia brenda njëqind kilometrash nga Oslo. 1 janar 2010 dhe ndryshimet 2000–2009. Numri dhe përqindja]. Statistics Norway (në norvegjisht). Arkivuar nga origjinali më 31 janar 2016. Marrë më 15 janar 2016.
7. ^ "Oslo europamester i vekst – Nyheter – Oslo" (në norvegjisht). Aftenposten.no. Arkivuar nga origjinali më 1 maj 2011. Marrë më 3 qershor 2011.
8. ^ "Ola og Kari flytter fra innvandrerne – Nyheter – Oslo" (në norvegjisht). Aftenposten.no. 4 janar 2010. Arkivuar nga origjinali më 4 qershor 2011. Marrë më 3 qershor 2011.
9. ^ "Immigration and immigrants" (në anglisht). Ssb.no. 1 janar 2009. Arkivuar nga origjinali më 2 shtator 2009. Marrë më 29 gusht 2009.