Spanja

Mbretëria e Spanjës
Reino de España (Spanjisht)
Parimi: Plus ultra
Himni: Marcha Real (Spanjisht)[1]
(Shqip: "Marshi Mbretëror")
Location of Spanja (dark green)

– in Europe (green & dark grey)
– in the European Union (green)

KryeqytetiMadrid
40°26′N 3°42′W / 40.433°N 3.700°W / 40.433; -3.700
Gjuha zyrtareSpanjisht[a][b]
Kombësia (2024)[3]
Qeveria
Lloji i qeverisjesMonarki kushtetuese parlamentare unitare
• Mbreti
Felipe VI
Pedro Sánchez
Francina Armengol
Pedro Rollán
KuvendiCortes Generales
Senati
Kongresi i Deputetëve
Themelimi
20 janar 1479
14 mars 1516
9 qershor 1715
19 mars 1812
29 dhjetor 1978
Sipërfaqja
• Gjithsej
505,990[4] km2 (195,360 sq mi) (51st)
• Ujë (%)
0.89[5]
Popullsia
• Përllogaritje 2024
Neutral increase 48,797,875[6] (31-të)
• Dendësia
96/km2 (248.6/sq mi) (121-të)
Ekonomia
PBB (PFB)Përllogaritje 2024 
• Gjithsej
Increase $2.516 trillion[7] (15th)
• Për kokë banori
Increase $52,012[7] (36th)
PBB (zyrtare)Përllogaritje 2024 
• Gjithsej
Increase $1.647 trillion[7] (15th)
• Për kokë banori
Increase $34,045[7] (32nd)
MonedhaEuro[c] () (EUR)
Të dhëna të tjera
Gini (2023)Positive decrease 31.5[8]
i mesëm
IZHNJ (2022)Increase 0.911[9]
shumë i lartë · 27th
Zona kohoreUTC⁠±0 to +1 (WET dhe CET)
• Verës 
UTC+1 to +2 (WEST dhe CEST)
Shënim: pjesa më e madhe e Spanjës vëzhgon CET/CEST, me përjashtim të Ishujt Kanarie që vëzhgojnë WET/WEST.
Prefiksi telefonik+34
Kodi i internetit TLD.es[d]

Spanja[e], zyrtarisht Mbretëria e Spanjës[f] është një vend në Evropën jugperëndimore me territore në Afrikën e Veriut.[10] Është vendi më i madh në Evropën Jugore dhe shteti i katërt më i populluar anëtar i Bashkimit Evropian. Duke përfshirë pjesën më të madhe të Gadishullit Iberik, territori i tij përfshin gjithashtu Ishujt KanarieOqeanin Atlantik, Ishujt BalearikDetin Mesdhe dhe qytetet autonomeCeuta dhe Melilla në Afrikë. Spanja gadishullore kufizohet në veri me Francën, Andorrën dhe Gjirin e Biskajës; në lindje dhe jug nga Deti Mesdhe dhe Gjibraltari; dhe në perëndim nga Portugalia dhe Oqeani Atlantik. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i Spanjës është Madridi.

Në antikitetin e hershëm, Gadishulli Iberik ishte i banuar nga Keltët, Iberët dhe popuj të tjerë para-romakë. Me pushtimin romak të Gadishullit Iberik, u krijua provinca e Hispanisë. Pas romanizimit dhe kristianizimit të Hispanisë, rënia e Perandorisë Romake Perëndimore çoi në migrimin e brendshëm të fiseve nga Evropa Qendrore, duke përfshirë Visigotët, të cilët formuan Mbretërinë Visigotike me qendër në Toledo. Në fillim të shekullit të tetë, pjesa më e madhe e gadishullit u pushtua nga Kalifati Umajad dhe gjatë sundimit të hershëm islamik, Al-Andalus u bë një fuqi dominuese gadishullore me qendër në Kordobë. Disa mbretëri të krishtera u shfaqën në Iberinë Veriore, mes tyre kryesore Asturias, León, Kastilje, Aragoni, Navarrë, dhe Portugali; bëri një zgjerim dhe ripopullim ushtarak të përhershëm drejt jugut, i njohur si Reconquista, duke zmbrapsur sundimin islam në Iberi, i cili kulmoi me pushtimin e krishterë të Mbretërisë së Granadës më 1492. Bashkimi dinastik i Kurorës së Kastiljes dhe Kurorës së Aragonit më 1479 nën Monarkët Katolikë shpesh konsiderohet bashkimi de facto i Spanjës si një shtet-komb.

Spanja është një demokraci parlamentare laike dhe një monarki kushtetuese,[11] me mbretin Felipe VI si kreun e shtetit. Një vend i zhvilluar, ai është një ekonomi e madhe kapitaliste e përparuar,[12] me ekonominë e pesëmbëdhjetë më të madhe në botë sipas PBB-së nominale dhe të pesëmbëdhjetën më të madhe nga PPP. Spanja është anëtare e Kombeve të Bashkuara, Bashkimit Evropian, Eurozonës, Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO), e ftuar e përhershme e G20-ës dhe është pjesë e shumë organizatave të tjera ndërkombëtare si Këshilli i Evropës, Organizata e Shteteve Ibero-Amerikane, Bashkimi për Mesdheun, Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD), Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) dhe Organizata Botërore e Tregtisë (OBT).

  1. ^ Presidency of the Government (11 tetor 1997). "Real Decreto 1560/1997, de 10 de octubre, por el que se regula el Himno Nacional" (PDF). Boletín Oficial del Estado núm. 244 (në spanjisht). Arkivuar (PDF) nga origjinali më 24 shtator 2015.
  2. ^ "The Spanish Constitution" (në anglisht). Lamoncloa.gob.es. Arkivuar nga origjinali më 25 mars 2013. Marrë më 26 prill 2013.
  3. ^ Estadística Continua de Población (ECP) 1 de abril de 2024. Datos provisionales.
  4. ^ "Anuario estadístico de España 2008. 1ª parte: entorno físico y medio ambiente" (PDF). Instituto Nacional de Estadística (Spain) (në spanjisht). Arkivuar (PDF) nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 14 prill 2015.
  5. ^ "Surface water and surface water change" (në anglisht). Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Arkivuar nga origjinali më 24 mars 2021. Marrë më 11 tetor 2020.
  6. ^ INEbase / Continuous Population Statistics (CPS). 1st July 2024. Provisional data ine.es. Retrieved 1 July 2024.
  7. ^ a b c d "World Economic Outlook Database, April 2024 Edition. (Spain)". www.imf.org (në anglisht). International Monetary Fund. 16 prill 2024. Marrë më 16 prill 2024.
  8. ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu (në anglisht). Eurostat. Marrë më 10 korrik 2024.
  9. ^ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (në anglisht). United Nations Development Programme. 13 mars 2024. fq. 288. Marrë më 13 mars 2024.
  10. ^ "Spain | Facts, Culture, History, & Points of Interest". Encyclopedia Britannica (në anglisht). 26 korrik 2023. Arkivuar nga origjinali më 8 gusht 2014. Marrë më 17 mars 2019.
  11. ^ "The Spanish Constitution" (PDF) (në anglisht). Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado. 1978. Marrë më 10 qershor 2022.
  12. ^ Whitehouse, Mark (6 nëntor 2010). "Number of the Week: $10.2 Trillion in Global Borrowing". The Wall Street Journal (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 20 shtator 2017.


Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>


From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Nelliwinne