Tempulli hindu

Pamje tempujsh hindu

Tempulli Kandariya Mahadeo në Khajuraho

Tempulli i Bhaktavatsaleshwararit në Tamil Nadu

Tempulli Nanda Lal

Pamje anësore e tempullit Thanjavur Brihadeeswara

Një tempull ose mandir hindu është një strukturë e projektuar për të bashkuar qeniet njerëzore dhe zotat në një vend, duke përdorur simbolizmin për të shprehur idetë dhe besimet e Hinduizmit.^[1] Simbolizmi dhe struktura e një tempulli hindu janë të rrënjosura në traditat vedike.^[1] Një tempull përfshin të gjithë elementet e kozmologjisë hindu – duke paraqitur të mirën, të keqen dhe njerëzoren, ashtu si dhe elementet e sensit hindu të ciklit kohor dhe esencës së jetës - duke paraqitur simbolikisht dharman, kaman, arthan, moksan dhe karman.^[2][3] Parimet shpirtërore të përfaqësuara simbolikisht në tempujt hindu janë paraqitur në tekstet e lashta sanskrite të Indisë (psh., Vedat dhe Upanishadet), ndërsa rregullat e tyre strukturore janë përshkruar në traktate të ndryshme në sanskritisht mbi arkitekturën (Brhat Samhita, Vastu Sastrat).^[4][5] Planimetria, motivet, projekti dhe procesi i ndërtimit përbëhet nga rituale të lashta, simbole gjeometrike dhe pasqyron besimet dhe vlerat e shkollave të ndryshme të Hinduizmit.^[1] Një tempull hindu është një destinacion shpirtëror për shumë hindu, ashtu si janë dhe pika referimi ku kanë lulëzuar artet, festat komunitare dhe veprimtaritë ekonomike.^[6][7] Tempujt hindu janë realizuar në shumë stile, të vendosura në vende të ndryshme, përdorin metoda të ndryshme ndërtimi dhe janë i janë kushtuar hyjnive dhe besimeve të ndryshme vendore,^[8] megjithëse të gjithë ndajnë disa ide, simbole dhe tema themelore. Ata gjenden në Azinë e Jugut, veçanërisht në Indi dhe Nepal, në vendet e Azisë jug-lindore si Kamboxhia, Vietnami dhe ishujt e Indonezisë dhe Malajzisë^[9][10] dhe vende si Fixhi, Mauritius, Guyana, Trinidadi dhe Tobagoja, Karaibet, Surinami, Afrika e Jugut, Evropa dhe Amerika Veriore me një komunitet hindu domethënës.^[11] Gjendja e tanishme dhe pamja e jashtme e tempujve hindu pasqyron artet, materialet dhe dizajnin siç kanë evoluar përgjatë mijëvjeçarëve; ata pasqyrojnë gjithashtu efektin e konflikteve midis hinduizmit dhe Islamit që nga shekulli i XII.^[12]

1. ^ ^{a b c} Stella Kramrisch: The Hindu Temple, Vol 1; Motilal Banarsidass, ISBN 978-81-208-0222-3
2. ^ Stella Kramrisch: The Hindu Temple, Vol 2; Motilal Banarsidass, ISBN 978-81-208-0222-3, fq. 346-357 dhe 423-424
3. ^ Klaus Klostermaier: The Divine Presence in Space and Time - Murti, Tirtha, Kala; in A Survey of Hinduism; ISBN 978-0-7914-7082-4, State University of New York Press, fq. 268-277
4. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura susanlchap4
5. ^ MR Bhat: Brhat Samhita of Varahamihira; 1996, Motilal Banarsidass, ISBN 978-81-208-1060-0
6. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura bstein
7. ^ George Michell: The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Forms; 1988, University of Chicago Press, ISBN 978-0-226-53230-1, fq. 58-65
8. ^ Alice Boner: Principles of Composition in Hindu Sculpture: Cave Temple Period; 1990, ISBN 978-81-208-0705-1, kapitulli “Introduction” dhe fq. 36-37
9. ^ Francis Ching et al.: A Global History of Architecture; Wiley, ISBN 978-0-470-40257-3, fq. 227-302
10. ^ Brad Olsen: Sacred Places Around the World: 108 Destinations; 2004, ISBN 978-1-888729-10-8, fq. 117-119
11. ^ Paul Younger: New Homelands: Hindu Communities; Oxford University Press, ISBN 978-0-19-539164-0
12. ^ Për efektin e mbërritjes së Islamit në Azinë e jugut dhe atë jug-lindore mund të shihen: * Marc Gaborieau: From Al-Beruni to Jinnah: Idiom, Ritual and Ideology of The Hindu-Muslim Confrontation in South Asia; Anthropology Today, 1985, 1(3), fq. 7-14; * Richard Eaton: "Temple Desecration and Indo-Muslim States"; Journal of Islamic Studies, 2000, 11(3), fq. 283-319; * Annemarie Schimmel: Islam in the Indian Subcontinent, kapitulli 1; Brill Academic, ISBN 978-90-04-06117-0; * Robert W. Hefner: Civil Islam: Muslims and Democratization in Indonesia; Princeton University Press, ISBN 978-0-691-05046-1, fq. 28-29