Xhamajka

Xhamajka Jumieka (Jamaican Patois)
Flamuri Stema
Parimi: "Out of Many, One People" (Shqip: "Nga shumë, një popull")
Himni: "Jamaica, Land We Love" Himni mbretëror: "God Save the King"
Kryeqyteti dhe qyteti më i madh	Kingston 17°58′17″N 76°47′35″W / 17.97139°N 76.79306°W / 17.97139; -76.79306
Gjuhët zyrtare	Anglisht
Gjuha e folur	Jamaican Patois
Grupet etnike (2011[3])	92.1% Afro-xhamajkanët (incl. 25% mixed Xhamajkanët irlandezë)[1][2] 6.1% mixed 0.8% Indian 0.4% other 0.7% unspecified
Besimi	68.9% Krishterimi 64.8% Protestantizmi 4.1% other të krishterë 21.3% pa fe 1.1% Rastafari 6.5% të tjerë 2.3% nuk është deklaruar[4]
Nofka	Xhamajkanë
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Monarkia kushtetuese parlamentare unitare
• Monarku	Charles III
• Guvernatori i Përgjithshëm	Patrick Allen
• Kryeministri	Andrew Holness
Kuvendi	Parlamenti
• Dhoma e sipërme	Senati
• Dhoma e ulët	Dhoma e Përfaqësuesve
Pavarësia  nga Mbretëria e Bashkuar
• E dhënë	6 gusht 1962
Sipërfaqja
• Gjithsej	10,991 km2 (4,244 sq mi) (160-ta)
• Ujë (%)	1.5
Popullsia
• Përllogaritje 2019	2,734,092[5] (137th)
• 2011 census	2,697,983[6]
• Dendësia	266[7]/km2 (688.9/sq mi)
Ekonomia
PBB (PFB)	Përllogaritje 2023
• Gjithsej	$35.690 billion[8] (143-ta)
• Për kokë banori	$12,994[8] (134-ta)
PBB (zyrtare)	Përllogaritje 2023
• Gjithsej	$18.761 billion[8] (119-ta)
• Për kokë banori	$6,830[8] (101st)
Monedha	Dollari xhamajkan (JMD)
Të dhëna të tjera
Gini (2016)	35[9] i mesëm
IZHNJ (2021)	0.734[10] i lartë · 110-ta
Zona kohore	UTC-5
Ana e drejtimit të makinës	në të majtë
Prefiksi telefonik	+1-876 +1-658 (Overlay of 876)
Kodi i internetit TLD	.jm

Xhamajka është shtet ishullor në detin e Karaibeve. Ai është ishulli i tretë më i madh — pas Kubës dhe Hispaniolës — i Antileve të Mëdha dhe Karaibeve.^[11] Xhamajka shtrihet rreth 145 km (90 mi) në jug të Kubës, dhe 191 km (119 mi) në perëndim të Hispaniolës (ishulli që përmban vendet e Haitit dhe Republikës Domenikane); Territori i Jashtëm Britanik i Ishujve Cayman shtrihet 215 km (134 mi) në veri-perëndim.

Fillimisht i banuar nga popujt indigjenë Taíno, ishulli ra nën sundimin spanjoll pas ardhjes së Kristofor Kolombit më 1494. Shumë nga njerëzit indigjenë ose u vranë ose vdiqën nga sëmundjet, pas së cilës spanjollët sollën një numër të madh skllevërsh afrikanë në Xhamajka si punëtorë.^[11] Ishulli mbeti një zotërim i Spanjës deri në vitin 1655, me emrin Santiago, kur Anglia (më vonë Britania e Madhe) e pushtoi dhe e quajti Xhamajka. Ajo u bë një pjesë e rëndësishme e Indeve Perëndimore Britanike koloniale. Nën sundimin kolonial të Britanisë, Xhamajka u bë një eksportues kryesor i sheqerit, me një ekonomi plantacionesh të varura nga importimi i vazhdueshëm i skllevërve afrikanë dhe pasardhësve të tyre. Britanikët i emancipuan plotësisht të gjithë skllevërit më 1838, dhe shumë të liruar zgjodhën të kishin ferma mbijetese në vend që të punonin në plantacione. Duke filluar në vitet 1840, britanikët filluan të përdorin punën e detyruar kineze dhe indiane për të punuar në plantacione. Ishulli arriti pavarësinë nga Mbretëria e Bashkuar më 6 gusht 1962.^[11]

Me 2.8 milionë njerëz, Xhamajka është vendi i tretë më i populluar anglofon në Amerikë (pas Shteteve të Bashkuara dhe Kanadasë), dhe vendi i katërt më i populluar në Karaibe. Kingston është kryeqyteti i vendit dhe qyteti më i madh. Shumica e xhamajkanëve janë me prejardhje afrikane Sub-Sahariane, me pakica të rëndësishme evropiane, aziatike (kryesisht kineze), indiane, libaneze dhe të racave të përziera.^[11] Për shkak të shkallës së lartë të emigrimit për punë që nga vitet 1960, ekziston një mërgatë e madhe xhamajkane, veçanërisht në Kanada, Mbretërinë e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara. Vendi ka një ndikim global që përgënjeshtron madhësinë e tij të vogël; ishte vendlindja e fesë Rastafari, muzikës reggae (dhe zhanreve të lidhura si dub, ska dhe dancehall), dhe është e shquar ndërkombëtarisht në sport, veçanërisht në kriket, sprint dhe atletikë.^{[12][13][14][15]} Xhamajka është konsideruar ndonjëherë si superfuqia kulturore më pak e populluar në botë.^{[16][17][18][19]}

Xhamajka është një vend me të ardhura të mesme^[15] me një ekonomi shumë të varur nga turizmi; ka mesatarisht 4.3 milionë turistë në vit.^[20] Vendi performon pozitivisht në masat e lirisë së shtypit, qeverisjes demokratike dhe mirëqenies së qëndrueshme. Xhamajka është një monarki kushtetuese parlamentare me pushtetin e dhënë në parlamentin dydhomësh të Xhamajkës, i përbërë nga një Senat i emëruar dhe një Dhomë e Përfaqësuesve e zgjedhur drejtpërdrejt.^[11] Andrew Holness shërben si Kryeministër i Xhamajkës që nga marsi 2016. Si një mbretëri e Komonuelthit, me Charles III si mbret, përfaqësuesi i emëruar i Kurorës është Guvernatori i Përgjithshëm i Xhamajkës, një detyrë e mbajtur nga Patrick Allen që nga viti 2009.

1. ^ Collins, Olive. "Welcome to Sligoville: The story of the Irish in Jamaica". The Irish Times (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 25 tetor 2019. Marrë më 14 prill 2020.
2. ^ "CIA World Factbook (Jamaica)" (në anglisht). United States Government. Arkivuar nga origjinali më 11 janar 2021. Marrë më 15 maj 2007.
3. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura WorldFactbook
4. ^ "The World Factbook – Central Intelligence Agency" (në anglisht). Cia.gov. Arkivuar nga origjinali më 24 janar 2021. Marrë më 2017-09-25.
5. ^ "Population Statistics". statinja.gov.jm (në anglisht). Statistical Institute of Jamaica. Arkivuar nga origjinali më 6 mars 2023. Marrë më 22 qershor 2023.
6. ^ "Population Usually Resident in Jamaica, by Parish: 2011" (në anglisht). Statistical Institute of Jamaica. Arkivuar nga origjinali më 26 shkurt 2020. Marrë më 2019-12-28.
7. ^ "Data Query – Population density (persons per square km), as of 1 July" (në anglisht). UNITED NATIONS/DESA/POPULATION DIVISION. Arkivuar nga origjinali më 19 shtator 2016. Marrë më 18 prill 2018.
8. ^ ^{a b c d} "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Jamaica)". IMF.org (në anglisht). International Monetary Fund. 10 tetor 2023. Marrë më 16 tetor 2023.
9. ^ "The World Factbook". CIA.gov (në anglisht). Central Intelligence Agency. Arkivuar nga origjinali më 11 janar 2021. Marrë më 12 mars 2019.
10. ^ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (në anglisht). United Nations Development Programme. 8 shtator 2022. Marrë më 8 shtator 2022.
11. ^ ^{a b c d e} "CIA World Factbook – Jamaica" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 11 janar 2021. Marrë më 29 korrik 2019.
12. ^ "Athletics in Jamaica" (në anglisht). My island Jamaica. Arkivuar nga origjinali më 18 gusht 2010. Marrë më 11 tetor 2010.
13. ^ "Reggae." Encyclopedia of Popular Music, 4th ed. Ed. Colin Larkin. Oxford Music Online. Oxford University Press. Web. 16 February 2016.
14. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura state2007
15. ^ ^{a b} "Jamaica (country)" (në anglisht). World Bank. Arkivuar nga origjinali më 22 shkurt 2019. Marrë më 21 shkurt 2019.
16. ^ Horan, Tom (5 gusht 2012). "How Jamaica conquered the world". The Guardian (në anglishte britanike). Marrë më 3 shkurt 2023.
17. ^ Smith, Noah (27 tetor 2021). "What makes a cultural superpower?". noahpinion.substack.com (në anglisht). Marrë më 3 shkurt 2023.
18. ^ Davis, Garwin (20 shkurt 2016). "Jamaica A Global Cultural Power – Hanna – Jamaica Information Service". jis.gov.jm (në anglisht). Marrë më 3 shkurt 2023.
19. ^ "Jamaica". Strong Sense of Place (në anglisht). 2023. Marrë më 27 mars 2023.
20. ^ "Record 4.3 Million Tourist Arrivals in 2017" (në anglisht). Jamaica Information Service (Government of Jamaica). Arkivuar nga origjinali më 21 shkurt 2019. Marrë më 21 shkurt 2019.