Maada

Maada

Maada kwa kawaida inaweza kupatikana katika hali nne. Picha zinazionyesha kutoka juu kwenda chini: kwazi (mango), maji (kiowevu), daioksidi ya nitrojeni (gesi), na tufe la plazma (plazma).

Maada (kutoka Kiarabu; pia: mata kutoka Kiingereza matter) ni neno pana linalojumlisha vyote vinavyoweza kuonekana, kusikika, kuguswa, kuchunguzwa n.k., ikiwemo hasa maada ya kawaida inayoundwa na atomi ambazo tena zinaundwa na kiini cha protoni na neutroni, kikizungukwa na wingu la elektroni.^[1][2] Hivyo maada ni kitu chochote chenye uzito na kinachoweza kuchukua nafasi.

Tangu karne ya 20 ufafanuzi sahihi wa maada umeshindikana kutokana na maendeleo ya sayansi, nayo si tena jambo la msingi katika fizikia kama ilivyokuwa awali.^[3][4]

Maada inapatikana kwa kawaida katika hali nne: mango, kiowevu, gesi na utegili. Maada huweza kubadilika pale tu halijoto inapobadilika. Badiliko la maada linaweza kuwa kutoka gesi kwenda yabisi mfano mvuke kuwa barafu, yabisi kwenda gesi mfano barafu kuwa mvuke, kimiminika kuwa yabisi mfano maji kuwa barafu n.k.

Hivyo matawi mbalimbali ya sayansi yanatumia neno maada kwa maana tofautitofauti.^[5][6][7]

Falsafa pia inatumia neno hilo, hasa kwa kutofautisha maada na roho, na hivyo ulimwengu unaoonekana na ule ambao hauonekani, lakini unasadikika kuwepo.

1. ↑ P. Davies (1992). The New Physics: A Synthesis. Cambridge University Press. uk. 1. ISBN 0-521-43831-4.
2. ↑ G. 't Hooft (1997). In search of the ultimate building blocks. Cambridge University Press. uk. 6. ISBN 0-521-57883-3.
3. ↑ R. Penrose (1991). "The mass of the classical vacuum". The Philosophy of Vacuum. Oxford University Press. uk. 21. ISBN 0-19-824449-5. {{cite book}}: Unknown parameter |editors= ignored (|editor= suggested) (help)
4. ↑ "Matter (physics)". McGraw-Hill's Access Science: Encyclopedia of Science and Technology Online. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 2011-06-17. Iliwekwa mnamo 2009-05-24. {{cite web}}: Unknown parameter |= ignored (help)
5. ↑ P.C.W. Davies (1979). The Forces of Nature. Cambridge University Press. uk. 116. ISBN 0-521-22523-X.
6. ↑ S. Weinberg (1998). The Quantum Theory of Fields. Cambridge University Press. uk. 2. ISBN 0-521-55002-5.
7. ↑ M. Masujima (2008). Path Integral Quantization and Stochastic Quantization. Springer. uk. 103. ISBN 3-540-87850-5.