Batumbakal

Ang batumbakal o batong-bakal (Ingles: lodestone, loadstone)^[1] ay isang likas na mabalaning piraso ng mineral na magnetite. Ang mga ito ay likas na lumilitaw na mga batubalani na nakakaakit ng mga pirason ng bakal. Unang natuklasan ng sinaunang mga tao ang katangiang-ari ng magnetismo mula sa batumbakal.^[2] Ang mga piraso ng batumbakal, na nakabitin upang makaikot ang mga ito, ay ang unang mga aguhon (kompas, kumpas) na magnetiko,^[2][3][4][5] at ang kahalagahan nila sa sinaunang nabigasyon ay ipinapahiwatig ng kanilang pangalan sa Ingles na lodestone, na sa Panggitnang Ingles ay may kahulugang 'bato ng kurso' o 'batong nauuna'.^[6] Ang batumbakal ay isa sa dadalawa lamang na mga mineral na natatagpuang likas na mabalani o magnetisado; ang isa pa ay ang pyrrhotite na mahina lamang ang pagiging mabalani.^[7] Ang magnetite ay itim o itim na makayumanggi na mayroong kintab na metaliko, mayroong katigasan sa Mohs na 5.5-6.5 at maitim na bahid.

1. ↑ loadstone, balani, batong-bakal, batubalani, lingvozone.com
2. ↑ ^{2.0 2.1} Du Trémolet de Lacheisserie, Étienne; Damien Gignoux, Michel Schlenker (2005). Magnetism: Fundamentals. Springer. pp. 3–6. ISBN 0-387-22967-1.
3. ↑ Dill, J. Gregory (Pebrero 2003). "Lodestone and Needle: The rise of the magnetic compass". Ocean Navigator online. Navigator Publishing. Inarkibo mula sa orihinal noong 2020-01-10. Nakuha noong 2011-10-01.
4. ↑ Merrill, Ronald T.; Michael W. McElhinny, Phillip L. McFadden (1998). The Magnetic Field of the Earth. Academic Press. p. 3. ISBN 0-12-491246-X.
5. ↑ Needham, Joseph; Colin A. Ronan (1986). The Shorter Science and Civilization in China. UK: Cambridge Univ. Press. pp. 6, 18. ISBN 0-521-31560-3.
6. ↑ "Lodestone". Mirriam-Webster online dictionary. Mirriam-Webster, Inc. 2009. Nakuha noong 2009-06-12.
7. ↑ Hurlbut, Cornelius Searle; W. Edwin Sharp, Edward Salisbury Dana (1998). Dana's minerals and how to study them. John Wiley and Sons. p. 96. ISBN 0-471-15677-9.