Italya

Republikang Italyano Repubblica Italiana (Italyano)
Watawat Sagisag
Awitin: Il Canto degli Italiani "Ang Awit ng mga Italyano"
Kabisera at pinakamalaking lungsod	Roma 41°54′N 12°29′E / 41.900°N 12.483°E / 41.900; 12.483
Wikang opisyal	Italyano
Relihiyon (2020)	84.4% Kristiyanismo 11.6% Irelihiyoso 1.0% Islam 3.0% Iba pa
Katawagan	Italyano
Pamahalaan	Unitaryong parlamentaryong republika
• President	Sergio Mattarella
• Prime Minister	Giorgia Meloni
• President of the Senate	Ignazio La Russa
• President of the Chamber of Deputies	Lorenzo Fontana
Lehislatura	Parliament
• Mataas na Kapulungan	Senate of the Republic
• Mababang Kapulungan	Chamber of Deputies
Formation
• Unification	17 March 1861
• Republic	2 June 1946
• Current constitution	1 January 1948
• Founded the EEC (now EU)	1 January 1958
Lawak
• Kabuuan	301,230 km2 (116,310 mi kuw) (71st)
• Katubigan (%)	1.24 (2015)[1]
Populasyon
• Pagtataya sa 2022	58,853,482[2] (25th)
• Densidad	201.3/km2 (521.4/mi kuw) (71st)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$3.195 trillion[3] (12th)
• Bawat kapita	$54,216[3] (32nd)
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$2.169 trillion[3] (8th)
• Bawat kapita	$36,812[3] (26th)
Gini (2020)	32.5[4] katamtaman
TKP (2021)	0.895[5] napakataas · 30th
Salapi	Euro (€)b (EUR)
Sona ng oras	UTC+1 (CET)
• Tag-init (DST)	UTC+2 (CEST)
Ayos ng petsa	dd/mm/yyyy yyyy-mm-dd (AD)[6]
Gilid ng pagmamaneho	right
Kodigong pantelepono	+39c
Internet TLD	.itd
German is co-official in South Tyrol and Friuli Venezia Giulia; French is co-official in the Aosta Valley; Slovene is co-official in the province of Trieste, the province of Gorizia, and Friuli Venezia Giulia; Ladin is co-official in South Tyrol, in Trentino and in other northern areas; Friulian is co-official in Friuli Venezia Giulia; Sardinian is co-official in Sardinia.[7][8] Before 2002, the Italian lira. The euro is accepted in Campione d'Italia but its official currency is the Swiss franc.[9] To call Campione d'Italia, it is necessary to use the Swiss code +41. The .eu domain is also used, as it is shared with other European Union member states.

Ang Italya (Italyano: Italia), opisyal na Republikang Italyano, ay bansang matatagpuan sa Timog-Kanlurang Europa. May populasyon na 62 milyon, ito'y ang ika-siyam na pinakamataong lugar sa Europa at ika-dalawampu't tatlong pinakamatao sa buong mundo.

Ang kanyang teritoryo ay binubuo ng isang mahabang peninsula o tangway at ng dalawang malaking isla sa Dagat Mediterranean: Sicily at Sardinia. Ang Alps at mga bansang Pransiya, Suwisa, Austria, at Eslobenya ay nasa hilagang hangganan nito. Ang mga malayang estado ng San Marino at Lungsod ng Vaticano ay enclaves sa loob ng teritoryong Italyano. Ang Italya ay kasama sa G7 o grupo ng pitong pinakaindustriyalisadong bansa sa mundo. Ito ay nasa puso ng sinaunang Imperyong Romano, at sa ngayon ay puno pa rin ng mga yamang kasaysayang pinagbabasehan ng sibilisasyong kanluranin.

Ang Roma, kabisera ng Italya, ay naging sentro ng pamahalaan ng Kanlurang Sibilisisasyon dahil ito'y ang naging kabisera ng Imperyong Romano. Pagkatapos ng pag-inog ng Imperyo ay pinrotektahan ng Italya ang Roma mula sa pag-sakop ng mga Alemanyang Tribo katulad ng mga mga Lombard at mga Ostrogoth, hanggang sa mga Norman at sa mga Byzantine at iba pa. Ilang siglo ang nakalipas, ang Italya ay ang naging kapanganakan ng Renaissance.^[10]

Sa kanilang kasasaysayan bago ang mga Romanong Kastila, ang Italya ay nahati sa mga walang ka kupas-kupas na mga Kaharian at mga Estadong Lungsod (katulad ng Kaharian ng Sardinia at Ang Kaharian ng dalawang Sicily at duchy ng Milano) pero'y nagkaisa noong 1861.^[11] Sa kahulihulian ng ika-19 na Siglo, sa daan ng Digmaan Pandaigdig I at hanggang sa Digmaan Pandaigdig II, ang Italya ay humawak ng Imperyanong Kolonyal, na umabot mula sa Libya, Eritrea, Italyanong Somaliland, Ethiopia, Albanya, Rhodes, Ang Dodecanese at sa Tianjin, Tsina. Ang Italya ay isa sa mga miyembro na nagsimula ng Europeong Komunidad na naging Unyong Europeo.

Ang Italya sa kasalukuyan ay isang republikang demokratiko at isang maunlad na bansa.

1. ↑ "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Nakuha noong 11 October 2020.
2. ↑ "ISTAT - Demography, Statistics, Demographic Balance, Resident Population". demo.istat.it. Nakuha noong 22 September 2022.
3. ↑ ^{3.0 3.1 3.2 3.3} "World Economic Outlook Database, October 2022". IMF.org. International Monetary Fund. October 2022. Nakuha noong 11 October 2022.
4. ↑ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Nakuha noong 21 June 2022.
5. ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (sa wikang Ingles). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Nakuha noong 8 September 2022.
6. ↑ Year-month-day also sometimes used, though rarely, mainly used for computing contexts. See Date and time notation in Italy.
7. ↑ "Legge Regionale 15 ottobre 1997, n. 26". Regione autonoma della Sardegna – Regione Autònoma de Sardigna. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 February 2021. Nakuha noong 31 May 2018.
8. ↑ "Regione Autonoma Friuli Venezia Giulia – Comunità linguistiche regionali". www.regione.fvg.it.
9. ↑ "Comune di Campione d'Italia". Comune.campione-d-italia.co.it. 14 July 2010. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 April 2011. Nakuha noong 30 October 2010.
10. ↑ name="immaculateheartacademy.org"
11. ↑ "Unification of Italy". Library.thinkquest.org. 4 Abril 2003. Inarkibo mula sa orihinal noong 7 Marso 2009. Nakuha noong 19 Nobyembre 2009.