Back Diabetes Afrikaans Diabetes mellitus ALS ስኳር በሽታ Amharic Diabetis mellitus AN السكري Arabic سكار (مرض) ARY مرض السكر ARZ বহুমূত্ৰ ৰোগ Assamese Diabetes mellitus AST सुगर रोग AWA
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Kasım 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Diyabet | |
|---|---|
 | |
| Evrensel Diyabet simgesi olan Mavi Halka[1] | |
| Uzmanlık | Diabetology, Endokrinoloji  |
Diabet ya da Diabetes mellitus (Diabetes: Yunanca: Yunanca: διαβήτης ← Eski Yunanca Grekçe: διαβαίνειν, idrara geçen ve Latince Latince: mellis = tatlı ya da bal), sıklıkla yalnızca diabet ya da diyabet veya halk arasında şeker hastalığı olarak adlandırılan, genellikle kalıtımsal ve çevresel etkenlerin birleşimi ile oluşan ve kandaki glukoz seviyesinin aşırı derecede yükselmesiyle (hiperglisemi) sonuçlanan metabolik bir bozukluktur.[2] Vücutta kan şekerinin düzenlenmesi pek çok sayıda kimyasal madde ve hormonun karmaşık etkileşimi sonucunda sağlanır. Şeker metabolizmasının düzenlenmesinde rol oynayan hormonlardan en önemlisi pankreasın beta hücrelerinden salgılanan insülin hormonudur. Diyabetes Mellitus ya insülin salgılanmasındaki yetersizlik ya da insülinin etkisindeki veya insülin cevabındaki bir bozukluk sonucunda ortaya çıkan yüksek kan şekerinin yol açtığı birkaç grup hastalığı tanımlamak için kullanılan ortak bir terimdir.[3]
Diyabet ya insülin üretiminin azalması yüzünden (Tip 1 diyabette) ya da insülinin etkisine karşı direnç gelişmesiyle (Tip 2 diyabette ve gestasyonel diyabette[4]) oluşur. Her iki durum da sonuçta kan şekerinin yükselmesine (hiperglisemi) neden olur. Aşırı miktarda idrar üretimi diyabetin akut (iveğen) belirtilerinin başında gelir ve bu durumun başlıca sorumlusu hiperglisemidir. Susama ve sıvı tüketimin artması ise aşırı idrar üretimini dengeleme çabasının bir sonucudur. Görmenin bozulması, açıklanamayan kilo kayıpları, yorgunluk ve enerji metabolizmasındaki değişiklikler ise diyabetin öteki belirtileridir. Tüm diyabet vakalarının yaklaşık %1-5'ini yalnızca tek bir gendeki tek bir mutasyon (değişinim) sonucu oluşmuş monogen (tek bir genden kaynaklanan) hastalar oluşturur (örneğin, Gençlerde görülen erişkin tipli diyabette (MODY).[5]
1921 yılında insülinin kullanıma girmesinden bu yana diyabetin tüm türleri tedavi edilebilmektedir ancak kesin bir tedavisi yoktur. İnsülinin şırınga, insülin pompası ya da insülin kalemleri ile enjekte edilmesi Tip 1 diyabetin en temel tedavi yöntemidir. Tip 2 diyabet ise diyet, antihiperglisemik (şeker düşürücü) ilaçlar ve insülin takviyesi ya da bunları bir arada kullanarak kontrol altında tutulur.
Diyabetin kendisi ve diyabette kullanılan tedavi yöntemleri pek çok komplikasyonlara (karmaşıklıklara) yol açabilir. Eğer hastalık iyi kontrol edilmezse hiperglisemi, ketoasidoz ya da nonketotik hiperozmolar koma gibi akut (iveğen) komplikasyonlar gelişebilir. Hastalığın uzun sürede ortaya çıkan (kronik, süreğen)) komplikasyolarının başlıcaları ise; dolaşım sistemi (kardiyovasküler) hastalıkları (hipertansiyon, kalp yetmezliği ve ateroskleroz gibi), kronik böbrek yetmezliği (nefropati), körlüğe sebep olabilen retina hasarı (retinopati), çeşitli tiplerde sinir hasarları (periferik nöropati) ve yara iyileşmesini geciktiren ve impotense sebep olan mikrovasküler bozukluklar sayılabilir. Özellikle ayaklarda gelişen dolaşım bozukluklarının sonucu olarak ortaya çıkan yara iyileşmesinin gecikmesi, ampütasyon ile sonuçlanabilir. Diyabetin uygun şekilde tedavi edilmesinin yanı sıra, kan basıncı kontrolüne yeterince önem verilmesi ve hayat tarzının iyileştirilmesi (sigara içmemek ve kilo kontrolü yapmak gibi) bu kronik komplikasyonların pek çoğunun oluşturduğu riskleri azaltabilir. Bazı ülkelerde travma (yaralanma) sonucu oluşmamış ampütasyonların ana sorumlusu ve yaşlılığa bağlı olmayan körlüklerin de en önemli sebebi diyabettir. Amerika Birleşik Devletleri'nde böbrek diyalizi hastalarının yaklaşık %45'ini diyabetik nefropati hastaları oluşturmaktadır.[6]
- ^ "Diyabetes Blue Circle Symbol". International Diyabetes Federation. 17 Mart 2006. 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ L M Tierney, S J McPhee, M A Papadakis (2002). Current medical Diagnosis & Treatment. International edition. New York: Lange Medical Books/McGraw-Hill. ss. 1203-1215. ISBN 0-07-137688-7.
- ^ Rother, KI (2007). "Diyabetes Treatment — Bridging the Divide". N Engl J Med. 356 (15). ss. 1499-1501. doi:10.1056/NEJMp078030. PMID 17429082. 3 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2008.
- ^ Dünya Sağlık Örgütü Department of Noncommunicable Disease Surveillance (1999). "Definition, Diagnosis and Classification of Diyabetes Mellitus and its Complications" (PDF). 28 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Monogenic Forms of Diyabetes: Neonatal Diyabetes Mellitus and Maturity-onset Diyabetes of the Young". National Diyabetes Information Clearinghouse (NDIC). National Institute of Diyabetes and Digestive and Kidney Diseases, NIH. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2008.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Mailloux, Lionel (13 Şubat 2007). "UpToDate Dialysis in diyabetic nephropathy". UpToDate. 22 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2007.