Back Hipparchos Afrikaans أبرخش Arabic هيبارخوس ARZ Hiparco de Nicea AST Hipparx Azerbaijani Гіпарх Byelorussian Гіпарх BE-X-OLD Хипарх Bulgarian হিপারকাস Bengali/Bangla Hiparc de Nicea Catalan
Hipparchus | |
|---|---|
.jpg) | |
| Doğum | y. MÖ 190 Nicaea, Bitinya Krallığı |
| Ölüm | y. MÖ 120 (70 yaş civarında) Rodos, Roma Cumhuriyeti |
| Meslek | |
İznikli Hipparkos veya Nikaialı Hipparhus (/hɪˈpɑːrkəs/; Yunanca: Ἵππαρχος Hipparkhos; y. MÖ 190 – y. 120) bir Yunan astronom, coğrafyacı ve matematikçiydi.
Anadolu'daki Nikea (bugünkü İznik) kentinde doğdu. Yaşamının büyük bölümünü Rodos'ta geçiren ve orada ölen Hipparkos,[1] daha çok yıldızlara ilişkin gözlemleriyle tanındı. Çıplak gözle görülebilen yıldızları parlaklıklarına göre sınıflandırdı. Ayın ve Güneş'in uzaklıklarını bulmaya yönelik çalışmalar da yapan Hipparkos, matematiğin bir dalı olan trigonometriyi bulmasının yanında yeryüzündeki her noktanın yerini enlem-boylam dereceleriyle belirtme yöntemini ilk uygulayan kişi oldu.
Trigonometrinin[2] kurucusu olarak kabul edilir, ancak en çok ekinoksların devinimini tesadüfen keşfetmesiyle ünlüdür.[3] Hipparchus Nikaea, Bitinya'da doğdu ve muhtemelen Yunanistan'ın Rodos adasında öldü. MÖ 162 ile 127 yılları arasında çalışan bir astronom olduğu bilinmektedir.[1]
Hipparchus, antik çağın en büyük astronomik gözlemcisi ve bazıları tarafından antik çağın en büyük genel astronomu olarak kabul edilir.[4][5] Güneş ve Ay'ın hareketi için nicel ve doğru modelleri hayatta kalan ilk kişiydi. Bunun için kesinlikle Babilliler ve Atinalı Meton (MÖ beşinci yüzyıl), Timoharis, Aristillus, Samoslu Aristarhus ve Eratosthenes tarafından yüzyıllar boyunca biriken gözlemlerden ve belki de matematiksel tekniklerden yararlandı.[6]
Trigonometri geliştirdi ve trigonometrik tablolar oluşturdu ve küresel trigonometrinin çeşitli problemlerini çözdü. Güneş ve ay teorileri ile trigonometrisiyle, güneş tutulmalarını tahmin etmek için güvenilir bir yöntem geliştiren ilk kişi olabilir.
Diğer tanınmış başarıları arasında, Dünya'nın hareketinin keşfi ve ölçümü, batı dünyasının ilk kapsamlı yıldız kataloğunun derlenmesi ve muhtemelen usturlabın icadı ve ayrıca yıldız kataloglarının çoğunun yaratılması sırasında kullandığı çemberli kürenin (ekinoksları ve gün dönümü tarihlerini gösteren bir astronomik alet) icadı yer alıyor. Bazen Hipparkus "astronominin babası" olarak anılır,[7][8] ona ilk olarak Jean-Baptiste Joseph Delambre tarafından verilen bir unvandır.[9]
- ^ a b Stephen C. McCluskey (2000). Astronomies and cultures in early medieval Europe. Cambridge University Press. s. 22. ISBN 978-0-521-77852-7. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2021.
- ^ C. M. Linton (2004). From Eudoxus to Einstein: a history of mathematical astronomy. Cambridge University Press. s. 52. ISBN 978-0-521-82750-8.
- ^ G. J. Toomer's chapter "Ptolemy and his Greek Predecessors" in "Astronomy before the Telescope", British Museum Press, 1996, p. 81.
- ^ Emma Willard, Astronography, Or, Astronomical Geography, with the Use of Globes: Arranged Either for Simultaneous Reading and Study in Classes, Or for Study in the Common Method, pp 246
- ^ Denison Olmsted, Outlines of a Course of Lectures on Meteorology and Astronomy, pp 22
- ^ Alexander Raymond, Jones (2017). Hipparchus. Encyclopedia Britannica, Inc. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017.
- ^ Popular Astronomy, Simon Newcomb, pp 5
- ^ University of Toronto Quarterly, Volumes 1-3, pp 50
- ^ Histoire de l'astronomie ancienne, Jean Baptiste Joseph Delambre, Volume 1, p lxi; "Hipparque, le vrai père de l'Astronomie"/"Hipparchus, the true father of Astronomy"