Back وي الشمالية Arabic Паўночная Вэй Byelorussian Северна Уей Bulgarian Tiernezh Wei an Norzh Breton Wei del Nord Catalan Nördliche Wei-Dynastie German Northern Wei English Dinastía Wei del Norte Spanish وی شمالی Persian Pohjoinen Wei-dynastia Finnish
Kuzey Vey 魏 | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 386-535 | |||||||||||||||||
 Kuzey Wei Haritası | |||||||||||||||||
 Kuzey Wei haritası | |||||||||||||||||
| Başkent | Huhhot (386-398) Datong (398-493) Luoyang (493-534) Çang'an (534-535) | ||||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Tabgaçça Orta Çince | ||||||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||||||
| İmparator | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||||
| 450 | 2.000.000 km2 | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Çin Moğolistan | ||||||||||||||||
| Çin tarihi | |||
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
| |||
Rouran, Kuzey Vey ve Song
Vey veya başka tarihsel kaynaklara göre
Kuzey Vey (Çince: 北魏; pinyin: Běi Wèi)
Toba Vey (Çince: 拓跋魏; pinyin: Tuòbá Wèi)
Yuan Vey (Çince: 元魏; pinyin: Yuán Wèi) olarak da bilinir. Hanedanlık, Siyenpiler'in Toba (Tabgaç) klanı tarafından kuruldu. Kuzey ve Güney hanedanları döneminde 386'dan 535'e kadar[1] Kuzey Çin'i yöneten ilk hanedandır. "Siyasi kargaşa ve yoğun sosyal ve kültürel değişim çağının bir parçası" olarak tanımlanan [2] Kuzey Vey hanedanı, özellikle 439'da Kuzey Çin'i birleştirmesi, kaotik On Altı Krallık dönemini sona erdirmesi ve 485'teki reformlarla kırsal alan üzerindeki emperyal kontrolü güçlendirmesiyle dikkat çekmektedir. Kuzey Vey, kendilerini Çin kültürünün gerçek savunucuları olarak gören Güney hanedanlarının yazarları tarafından "Örgülü Barbarlar" (索虜 suolu) olarak anılıyordu.[3][4]
439'da üçüncü imparatoru Tai Vu Di'nin Hiung-nu Helian boyu'nun kurduğu Xia ve Hiung-nu Juqu boyu'nun kurduğu Kuzey Lyang'ı yıkıp Kuzey Çin'i birleştirmesiyle Çin tarihinde Güney Kuzey Hanedanları dönemi başlamıştır.
Tai Wu Di, Taoist Kou Qianzhi'nin tavsiyesiyle Budizm'i bastırmış ve daha sonra Konfüçyüsçülüğe önem vermeye başlamıştı. Ancak diğer hükümdarlar Budizme önem verdiği için Budizm kültürü gelişmişti.
Hanlaştırma siyasetini izleyerek mevcut boylar sisteminin yerine aristokrat sistemi getirmiştir. Fakat Tuoba boyu başta olmak üzere Sien-pi'ler bu siyasetlere karşı çıkmış ve 524'te Altı Garnizon'un İsyanı (六镇之亂 liùzhèn zhī luàn) meydana gelmiştir.
İsyanı bastıran askerlerin söz hakkı büyümüş ve Doğu Vey (534 - 550) ile Batı Vey (535 - 556) olmak üzere ikiye bölünmüştü.
Tai Wu Di öldüğünde ardılı olan hükümdarlar Ven Çeng Di (452 - 465) ve Hyan Ven Di (465 - 471) zamanlarında Güney Çin'deki hanedanları Liu Sung Hanedanı ve kuzeydeki Rouranlara mücadele etmişti.
Ciddi önlemler alınmaması sonucunda Budistleşme ve onunla özdeş gözüken Hanlaşma süreci de başlamış oluyordu. Nihayet kendisi de Budist olan Xiao Wen Di (471 - 499) başkentini kuzeydeki bozkır bölgesinden alarak Çinli nüfusun ağırlıkta olduğu Lo-Yang'a taşımış, böylece asimilasyon süreci tamamlanmıştır.
495 yılında Sien-pi kıyafetleri, gelenekleri ve dili yasaklandı. Buna karşı çeyrek yüzyıl süren tepkiler bastırıldı. Xuan Wu Di (499-515)'dan sonra tahta çıkan imparatoriçe Xiao Ming Di (515-528) Ak Hun ülkesine rahip gönderip onları hidayete davet edecek kadar inançlı bir Budist'ti.
Artık Çinlilerden ayrılmayan Tobalar 534'e doğru, Doğu ve Batı Vey'leri olmak üzere ikiye ayrıldı. Önce 550'de Bei Qi (550 - 577) Doğu Wei'nin, 557'de Kuzey Çov (557 - 581) Batı Wei'nin yerlerini almıştır. 577'de Bei Zhou, Bei Qi'yi yıkarak Kuzey Çin'i birleştiyse de 581'de Sien-pi Puliuru boyu'na mensup olan Yang Jian, Bei Zhou'yu yıkıp Suy Hanedanı (隋 suí; 581 - 619) kurmuştur.
- ^ Fairbank, John King; Goldman, Merle (30 Nisan 2006). China: A New History, Second Enlarged Edition (İngilizce). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01828-0.
- ^ Tsiang, Katherine R. (Haziran 2002). "Changing Patterns of Divinity and Reform in the Late Northern Wei". The Art Bulletin. 84 (2): 222. doi:10.2307/3177267. ISSN 0004-3079.
- ^ Liu, Puning (21 Aralık 2020). China’s Northern Wei Dynasty, 386-535: The Struggle for Legitimacy (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-000-28314-3.
- ^ Puning Liu (2018). "Song scholars' views on the Northern Wei legitimacy dispute". Archiv Orientální. s. 112.