Romanya

Romanya România (Rumence)
Bayrak Arma
Millî marş "Deșteaptă-te, române!" ("Uyan, Rumen!")
Dünya'daki konumu Avrupa'daki konumu
Başkent ve en büyük şehir	Bükreş 44°25′K 26°06′D / 44.417°K 26.100°D / 44.417; 26.100
Resmî dil(ler)	Rumence[1]
Azınlık dilleri[2]	22 dil Arnavutça Ermenice Bulgarca Hırvatça Çekçe Almanca Yunanca İtalyanca Makedonca Macarca Lehçe Portekizce Romca Rusça Rusince Sırpça Slovakça Tatarca Türkçe Ukraynaca Yidiş
Etnik gruplar (2021)[3]	%89,3 Rumenler %6,0 Sekeller %3,4 Çingeneler %1,2 diğer
Demonim	Rumen, Romanyalı
Hükûmet	Üniter, yarı başkanlık sistemli cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis • Başbakan Marcel Ciolacu • Senato başkanı Nicolae Ciucă • Temsilciler Meclisi başkanı Daniel Suciu
Yasama organı	Romanya Parlamentosu
• Üst meclis	Senato
• Alt meclis	Temsilciler Meclisi
Tarihçe
• Eflak'ın kuruluşu 1330 • Boğdan'ın kuruluşu 1346 • Küçük Birlik 24 Ocak 1859 • Osmanlı'dan bağımsızlık 9 Mayıs 1877 • Bağımsızlığın uluslararası alanda tanınması 13 Temmuz 1878 • Meşruti Monarşi 25 Mart 1881 • Büyük Birlik 1 Aralık 1918 • Halk Cumhuriyeti 30 Aralık 1947 • Romanya Devrimi 22 Aralık 1989 • Mevcut Anayasa 8 Aralık 1991
Yüzölçümü
• Toplam	238,397 km2 (81.)
• Su (%)	3
Nüfus
• Ocak 2024 tahminî	19,064,409 (63.)
• 2021 sayımı	19,053,815 (67.)
• Yoğunluk	79.9/km2 (136.)
GSYİH (SAGP)	2024 tahminî
• Toplam	817.986 milyar $ (35.)
• Kişi başına	43,179 $ (48.)
GSYİH (nominal)	2024 tahminî
• Toplam	369.971 milyar $ (41.)
• Kişi başına	19,530 $ (56.)
Gini (2023)	31.0 orta
İGE (2022)	0.827 çok yüksek · 53.
Para birimi	Rumen leyi (RON)
Zaman dilimi	UTC+2 (DAS)
• Yaz (YSU)	UTC+3 (DAYS)
Telefon kodu	+40
ISO 3166 kodu	RO
İnternet alan adı	.ro
Resmî site gov.ro

Romanya (Rumence: România telaffuz^ⓘ, [ro.mɨˈni.a]), Doğu ve Güneydoğu Avrupa'nın kesişim noktasında bulunan bir ülkedir. Kuzey ve kuzeydoğuda Ukrayna, kuzeydoğuda Moldova, kuzeybatıda Macaristan, güneybatıda Sırbistan, güneyde Bulgaristan ve doğuda Karadeniz ile çevrilidir.^[4] Ülke, coğrafi olarak ılıman ve karasal iklime sahiptir ve yüz ölçümü 238 bin km², nüfusu yaklaşık 19 milyondur. Romanya Avrupa'nın en büyük 12'nci, Avrupa Birliği'nin en kalabalık 6'ncı ülkesidir. Nüfusun çoğunluğunu Doğu Ortodoks Kilisesi'ne bağlı ve bir Latin dili olan Rumence konuşan etnik Rumenler oluşturur. Romanya'nın başkenti ve en büyük, Avrupa'nın ise en büyük beşinci en büyük şehri Bükreş, diğer büyük şehirleri Yaş, Kaloşvar, Temeşvar, Köstence, Krayova, Brașov ve Galaç'tır. 2007'de Sibiu ve 2023'te Timișoara olmak üzere iki Romanya şehri Avrupa Kültür Başkenti olmuştur.

Avrupa'nın en uzun ikinci nehri olan Tuna, Almanya'daki Kara Orman'dan doğar ve güneydoğu yönünde 2.857 km boyunca ilerleyerek Romanya'daki Tuna Deltası'na dökülür. Karpatlar Romanya'yı kuzey-güneybatı ekseninde ikiye böler ve Moldoveanu Zirvesi'nde 2.544 m'ye ulaşır.^[5]

Birleşmeye kadar bugünkü Romanya topraklarının çeşitli bölümleri Daçya, Pontus Rumları, Roma İmparatorluğu, Vizigotlar, Kumanlar, Bizans İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı İmparatorluğu tarafından yönetildi. Romanya 1859'da Alexandru Ioan Cuza önderliğinde Boğdan Prensliği ve Eflak Voyvodalığı'nın yine Osmanlı İmparatorluğu korumasındaki şahsî birlik altında birleşmesi ile kuruldu. 1866'da resmen Romanya adını alan yeni devlet 1878'de Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını kazandı.^[6] I. Dünya Savaşı sırasında önce 1914'te tarafsızlık ilan eden ülke, 1916'dan itibaren İtilaf Devletleri safına geçti. Savaşın ardından Bukovina, Besarabya ve Erdel bölgelerinin tümü ile Banat, Crișana ve Maramureș'in bir bölümü Romanya Krallığı'nın parçası oldu.^[7] Bu sayede tarihinin en büyük yüzölçümüne ulaşarak Büyük Romanya veya başka bir deyişle iki savaş arası Romanya oluşmuş oldu.

Romanya, Temmuz-Ağustos 1940'ta Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı ve İkinci Viyana Hediyesi'nin sonucu olarak Nazi Almanyası'nın baskısı ile Besarabya ve Kuzey Bukovina'yı Sovyetler Birliği'ne, Kuzey Erdel'i ise Macaristan'a bırakmak zorunda kaldı. Kasım 1940'ta Romanya Tripartite Paktı'nı imzaladı ve Haziran 1941'de Mihver Devletleri'nin safında II. Dünya Savaşı'na girerek Ağustos 1944'te taraf değiştirene dek Sovyetler Birliği'ne karşı savaştı. Müttefik safına geçen ülke böylece 1947'deki Paris Barış Antlaşması'nda Kuzey Erdel'i geri aldı. Savaş ve Kızıl Ordu işgalinin ardından Romanya bir sosyalist cumhuriyete dönüştü ve Varşova Paktı'na katıldı. 1989'daki Romanya Devrimi'yle ülke demokrasi ve piyasa ekonomisine geçiş sürecine girdi. On yıl süren ekonomik sorunların ardından Romanya, yeni genel ekonomik reformları uygulamaya koydu.

Üniter, yarı başkanlı sistemli bir cumhuriyet olan Romanya, yüksek gelirli bir ekonomiye sahip gelişmekte olan bir ülkedir.^[8] İnsan Gelişme Endeksi'nde 53'üncü sıradadır. Nominal GSYİH değerlerine göre dünyanın en büyük 41. ekonomisidir. Ülke 2000'lerin başlarında hızlı bir ekonomik büyüme yaşamış ve ekonomisi büyük ölçüde hizmet sektörüne dayalı hâle gelmiştir. Romanya Dacia ve OMV Petrom şirketleri sayesinde makine ve elektrik enerjisi üreticisi ve net ihracatçısı konumundadır. 1955'ten beri Birleşmiş Milletler, 1972'den beri IMF, 1993'ten beri Avrupa Konseyi, 2004'ten beri NATO^[9] ve 2007'den beri Avrupa Birliği üyesidir.^[10][11] Ayrıca Uluslararası Frankofoni Örgütü,^[12] Latin Birliği,^[13] Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı^[14] uluslararası kuruluşlara üyedir. Bunların yanı sıra OECD üye adayıdır.

1. ^ "Constitution of Romania". Cdep.ro. 2 Kasım 2013. 7 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
2. ^ "Full list - Treaty Office - www.coe.int". Treaty Office (İngilizce). 8 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2024. 
3. ^ "Populaţia rezidentă după etnie (Recensământ 2021)". INSSE www.insse.ro. 2 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
5. ^ "Romania Geography". aboutromania.com. 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2015. 
6. ^ "The Story of the Romanian Royal Family – a Journey into the Past". TravelMakerTours.com (İngilizce). 12 Ocak 2018. 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2020. 
7. ^ Stoleru, Ciprian (13 Eylül 2018). "Romania during the period of neutrality". Europe Centenary (İngilizce). 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2020. 
8. ^ "World Bank Country and Lending Groups". datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. 28 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020. 
9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
11. ^ "Tercüman gazetesi'nin konuya ilişkin sayfası". 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008.