Wupu wa Russia Российская Федерация (Russian)
|
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Nyimbo: Государственный гимн Российской Федерации Gosudarstvennyy gimn Rossiyskoy Federatsii "State Anthem of the Russian Federation" |
||||||
[[File:|center|250px|alt=|]] | ||||||
Msumba Waboma kweneso Msumba Usani | Moscow | |||||
Official and national language | Russian[3] | |||||
Recognised regional languages | See Languages of Russia § Official languages | |||||
Mitundu ya Ŵanthu (2021, including Russia and Crimea) | ||||||
Vipembezo |
|
|||||
Mwenecharu | Russian | |||||
Mtundu wa Boma | Federal semi-presidential republic under an authoritarian dictatorship[7][8][9][10] | |||||
- | President | Vladimir Putin | ||||
- | Prime Minister | Mikhail Mishustin | ||||
- | Upper house | Federation Council | ||||
- | Lower house | State Duma | ||||
Formation | ||||||
- | Kievan Rus' | 879 | ||||
- | Vladimir-Suzdal | 1157 | ||||
- | Grand Duchy of Moscow |
1263 | ||||
- | Tsardom of Russia | 16 January 1547 | ||||
- | Russian Empire | 2 November 1721 | ||||
- | Monarchy abolished | 15 March 1917 | ||||
- | Soviet Union | 30 December 1922 | ||||
- | Declaration of State Sovereignty |
12 June 1990 | ||||
- | Russian Federation | 12 December 1991 | ||||
- | Current constitution | 12 December 1993 | ||||
- | Union State formed | 8 December 1999 | ||||
Ukulu wa Malo | ||||||
- | Malo | 17,098,246 km2[11] (within internationally recognised borders)
17,234,028 km2 (6,654,095 sq mi) (including claimed territories) (1st) Expression error: Unrecognized punctuation character ",". sq mi |
||||
- | Maji (%) | 13[12] (including swamps) | ||||
Chiŵelengelo cha ŵanthu | ||||||
- | 2022 estimate |
|
||||
- | Density | 8.4/km2 (181st) 21.5/sq mi |
||||
GDP (PPP) | 2022 estimate | |||||
- | Total | ![]() |
||||
- | Per capita | ![]() |
||||
GDP (nominal) | 2022 estimate | |||||
- | Total | ![]() |
||||
- | Per capita | ![]() |
||||
Gini (2020) | ![]() medium |
|||||
HDI (2021) | ![]() very high ·52nd |
|||||
Ndalama | Ruble (₽) (RUB ) |
|||||
Mtundu Wanyengo | (UTC+2 to +12) | |||||
Woko la galimoto | right | |||||
Intaneti yacharu |
Russia (Russian: Россия, romanized: Rossiya, [rɐˈsʲijə]), panji kuti Wupu wa Russia,[lower-alpha 3] ni charu icho chili ku chigaŵa cha kumafumiro gha dazi kwa Europe na kumpoto kwa Asia. Ni caru cikuru comene pa caru capasi, ndipo cikupanga cigaŵa cimoza pa vigaŵa vinkhondi na cimoza pa vigaŵa vyose vya caru capasi. Charu cha Russia chili na vigaŵa 11 vya nyengo ndipo chili na vyaru 14. Ni caru cacinkhondi na cinayi pa vyaru ivyo vili na ŵanthu ŵanandi comene pa caru cose ndiposo caciŵiri pa vyaru ivyo vili na ŵanthu ŵanandi comene mu Europe. Msumba ukuru wa Russia ni Moscow. Msumba wa St. Petersburg ndiwo ni msumba ukuru comene wa Russia. Malo ghanyake ghakurughakuru mu charu ichi ni Novosibirsk, Yekaterinburg, Nizhny Novgorod, Chelyabinsk, Krasnoyarsk, na Kazan.
Ŵanthu ŵa ku East Slav ŵakamba kukhala ku Europe pakati pa vyaka vya m'ma 300 na 800 C.E. Boma lakwamba la ŵanthu ŵa ku East Slavic, la Kievan Rus', likaŵako mu vyaka vya m'ma 900 C.E., ndipo mu 988, likamba kugomezga Chikhristu cha Orthodox kufuma ku Ufumu wa Byzantium. Paumaliro, caru ca Russia cikamara, ndipo ufumu wa Grand Duchy wa Moscow ukakura na kuzgoka Ufumu wa Russia. Kuzakafika kuuyambiro wa vyaka vya m'ma 1800, charu cha Russia chikakura chomene chifukwa cha kuthereska ŵanthu na kuŵawukira. Ndipouli, apo ku Russia kukawuka vivulupi mu 1917, muwuso wa ufumu wa Russia ukamara ndipo pamasinda SFSR yikamba kulamulira. Pamanyuma pa Nkhondo ya ku Russia, Soviet Socialist Socialist Republic of Russia yikambiska Soviet Union pamoza na vyaru vinyake vitatu vya Soviet Union. Mu vyaka vya m'ma 1930, Soviet Union yikasuzgika chomene na vinthu vya m'ma 1930. Apo Nkhondo Yakuzizima yikambanga, charu cha Russia chikamba kuphalizgana na charu cha United States kuti chiŵe na maghanoghano ghakupambanapambana pa charu chose.
Mu 1991, boma la Russia SFSR likafuma mu wupu wa Soviet Union. Dango liphya likapelekeka, ilo likakhazikiska muwuso wa boma. Kufuma waka apo vyaka vya m'ma 1900 vikambira, boma la Russia likuwusika na Vladimir Putin. Russia wali kunjilirapo pa nkhondo zinandi izo zikacitika mu nyengo ya Soviet Union, kusazgapo kupoka Crimea mu 2014 kufuma ku Ukraine.
Pa caru cose, caru ca Russia nchakutowa comene pa nkhani ya demokilase, wanangwa wa ŵanthu, na wanangwa wa vyalo. Charu cha Russia chili pa nambara 11 pa nkhani ya GDP. Vinthu vyakununkhira na nkhongono ivyo charu ichi chili navyo ni vikuru comene pa caru cose, ndipo mafuta na gasi ivyo vikusangika mu caru ici ni vyakuzirwa comene. Pa caru cose, caru ca Russia cili na vilwero vya nyukiliya vinandi comene, ndipo ni cacitatu pa vyaru ivyo vili na vilwero vya nkhondo vinandi. Charu ichi chili mu wupu wa United Nations Security Council; nchigaŵa ca G20, SCO, BRICS, APEC, OSCE, na WTO; ndipo nchigaŵa cikuru comene ca mawupu agho ghakaŵako pamanyuma pa Soviet Union nga ni CIS, CSTO, na Eurasian Economic Union (EAEU). Ku Russia kuli malo 30 agho ghali kulembeka na wupu wa UNESCO kuti ni malo ghakukondweska ŵanthu.
<ref>
tag; no text was provided for refs named chapple-2019
<ref>
tag; no text was provided for refs named auto
officially a democratic state with the rule of law, in practice an authoritarian dictatorship
<ref>
tag; no text was provided for refs named cia
Longola ivyo vyabudika: <ref>
tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/>
tag was found