Back Арнауҭтәыла Abkhazian Albania ACE Албание ADY Albanië Afrikaans Albanien ALS አልባኒያ Amharic Arpaniya AMI Albania AN Albania ANG Alibania ANN
Albaniya Respublikasi albancha: Republika e Shqipërisë
| |
|---|---|
|
Shior: «Ti Shqipëri, më jep nder, më jep emrin Shqipëtar» «Albaniya sen menga sharaf ber, sen menga Alban degan nom ber» | |
|
Madhiya: «Hymni i Flamurit» «Bayroq aro birlashaylik» | |
.svg) | |
| Poytaxt | Tirana |
| Eng katta shahar | Tirana, Durres, Vlora, Elbasan va Shkoder |
| Rasmiy til(lar) | Albancha |
| Hukumat | Parlamentar Respublika |
| Bajram Begaj | |
• Vazirlar Kengashi Raisi |
Edi Rama |
• Xalq Majlisi Raisi |
Lindita Nikolla |
| Mustaqillik (Usmoniylar imperiyasidan) | |
• Sana |
28-noyabr 1912 |
| Maydon | |
• Butun |
28,748 km2 (140-oʻrin) |
• Suv (%) |
4,7 |
| Aholi | |
• 2022-yilgi roʻyxat |
2,793,592 |
| • Zichlik | 97/km2 |
| YIM (XQT) | 2022-yil roʻyxati |
• Butun |
$51.1 milliard (118-oʻrin) |
• Jon boshiga |
$17,858 |
| Pul birligi | Lek (ALL) |
| Vaqt mintaqasi | UTC+1 |
• Yoz (DST) |
UTC+2 |
| Qisqartma | AL |
| Telefon prefiksi | +355 |
| Internet domeni | .al |
|
| |
Albaniya (rasmiy tarzda Albaniya Respublikasi (Republika e Shqipërisë)) – Bolqon yarim orolining janubi-gʻarbidagi davlat. Adriatika va Ioni dengizlari sohilida joylashgan. Maʼmuriy jihatdan 36 retaga boʻlingan[1]. Poytaxti alohida maʼmuriy birlik qilib ajratilgan. Maydoni – 28 748 km2 (11,100 sq milya, dunyoda 140-oʻrin) boʻlib, u turli xil iqlim, geologik, gidrologik va morfologik sharoitlarga ega. Alban Alp togʻlari va Korab,Skanderbeg,Pindus va Ceraunian togʻlaridagi qorli qorli togʻlardan tortib Adriatik va Ioniya choʻzilgan unumdor pasttekislik tekisliklarigacha. Tirana- mamlakatning poytaxti va eng katta shahri, undan keyin Durres, Vlorëva Shkoder. Aholisi – 2 771 508 kishi[2] (2025-yil 5-yanvar). Poytaxti Tirana shahri. Albaniya bugungi kunda Yevropada eng katta sanoat davlati hisoblanadi. Albaniya Yevropada eng rivojlangan davlat va geografik oʻrniga ega. Albaniya 2023-yil yakuniga koʻra, dunyo davlatlari orasida iqtisodiy salohiyati eng katta rivojlangan davlatga aylandi. Albaniya togʻli davlat. Aholisi, Albaniya Statistika Institutining 2022-yil 1-yanvar holatiga koʻra, 2 793 592 kishi, hududi 28 748 km². Aholi soni boʻyicha dunyoda 139-oʻrinni, hududi boʻyicha 140-oʻrinni egallaydi. Albaniya qisman tan olingan Kosovo Respublikasi va Bosniya va Gersegovina bilan birga Yevropadagi aholisining asosiy qismi musulmonlardan biri hisoblanadi. Asosiy din islom, aholining 64% ga yaqini sunniy musulmonlar hisoblanadi.
Qadimda illiriyaliklar Albaniyaning shimoliy va markaziy hududlarida, janubda esa Epirotlar yashagan. Sohilda bir qancha muhim qadimgi yunon koloniyalari ham tashkil etilgan. Hozirgi Albaniyada joylashgan Illiriya qirolligi Makedoniya yuksalishidan oldin hukmron kuch edi. Miloddan avvalgi 2-asrda Rim respublikasi bu hududni oʻziga qoʻshib oldi va Rim imperiyasi boʻlinganidan keyin Vizantiya tarkibiga kirdi . Birinchi taniqli Alban avtonom knyazligi Arbanon 12-asrda tashkil etilgan. Albaniya Qirolligi , Albaniya Knyazligi va Albaniya Veneta 13—15-asrlarda mamlakatning turli qismlarida, boshqa alban knyazliklari va siyosiy tuzilmalari qatorida tashkil topgan. 15-asr oxirida Albaniya Usmonli imperiyasining bir qismiga aylandi . 1912 yilda zamonaviy Albaniya davlati mustaqilligini eʼlon qildi . 1939 yilda Italiya Albaniya Qirolligiga bostirib kirdi, u Buyuk Albaniyaga aylandi, keyin esa Ikkinchi Jahon urushi paytida fashistlar Germaniyasining protektoratiga aylandi. Urushdan keyin Albaniya Xalq Sotsialistik Respublikasi tashkil topdi, u 1991 yilgi inqiloblar Albaniyada kommunizmning qulashi va oxir-oqibat hozirgi Albaniya Respublikasining tashkil topishi bilan yakunlandi .
1912 yilda mustaqillikka erishganidan beri Albaniya suveren parlamentli konstitutsiyaviy respublikaga aylanishdan oldin monarxiyadan kommunistik rejimga oʻtib, turli siyosiy evolyutsiyani boshdan kechirdi . Hokimiyatlar boʻlinishiga ustuvor ahamiyat beruvchi konstitutsiya bilan boshqariladigan mamlakatning siyosiy tuzilmasi parlament, tantanali prezident, funktsional bosh vazir va sudlar ierarxiyasini oʻz ichiga oladi. Albaniya rivojlanayotgan mamlakat boʻlib, iqtisodiyoti oʻrta daromaddan yuqori boʻlgan xizmat koʻrsatish sohasiga asoslangan boʻlib, ishlab chiqarish va turizm ham muhim rol oʻynaydi. Kommunistik tuzum parchalanganidan soʻng, mamlakat kommunistik tizimdan oʻzgardi markazlashgan rejalashtirishdan ochiq bozor iqtisodiyotiga oʻtdi . Albaniya fuqarolari umumiy sogʻliqni saqlash xizmatidan foydalanishlari va bepul boshlangʻich va oʻrta taʼlimga ega. Mamlakat Yevropa Ittifoqiga aʼzolikka rasmiy nomzod hisoblanadi.
- ↑ Counties of Albania (ingl.)
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedautogenerated1