Karrali yuzduz

Ushbu sahifani Karrali yulduzlar bilan birlashtirish taklif etiladi. (munozara)

Karrali yulduz Yerdan bir-biriga yaqin koʻrinadigan uch yoki undan ortiq yulduzlardan iborat. Ularning yaqinligi shunchaki koʻrinish boʻlishi mumkin (turli masofadagi yulduzlar koʻrish chizigʻiga yaqin joylashgan) — bu holda yulduz optik karrali deb ataladi yoki yulduzlarning jismoniy yaqinligi bir-biriga tortishish kuchi bilan bogʻlanganligining natijasi boʻladi. Bu holatda, yulduz jismoniy karrali deb ataladi. Jismoniy jihatdan karrali yulduzlar karrali yulduzlar tizimining bir koʻrinishidir.

Agar jismoniy jihatdan karrali yulduzlarni tarkibiy qismlarga ajratish mumkin boʻlsa (yaʼni, ularni teleskop yordamida alohida koʻrish mumkin boʻlsa) bunday tizim vizual karrali deb ataladi. Yulduzning karrali ekanligini faqat spektral (dopller) yoki fotometrik (yorqinlikning oʻzgarishi boʻyicha) kuzatishlar yordamida aniqlash mumkin boʻlsa, u spektral karrali yoki tutilgan karrali tizim deyiladi.

Katta karraga ega tizimlar ham mavjud (masalan, Kastor tizimi 6 komponentdan iborat^[1]).

Maʼlum boʻlgan karrali yulduz tizimlarining aksariyati uchtali boʻladi, masalan, Tokovininning 1999-yilda koʻrib chiqilgan katalogida,^[2] tavsiflangan 728 ta tizimdan 551 tasi uchtalikdir. Yuqori karralik uchun maʼlum koʻplikka ega boʻlgan tizimlar soni eksponent ravishda kamayadi, shunga mos ravishda 10 dan ortiq yulduzlardan iborat tizimlar juda kam boʻlishi kerak.^[3]. Biroq, saralashdagi tizimli xatolar taʼsiri tufayli bir nechta yulduz tizimlarining toʻliq statistik maʼlumotlari hali yetarli emas, shuning uchun undan ham koʻp karrali tizimlarning mavjudligini inkor etib boʻlmaydi^[4].

Yulduz toʻdalari ancha murakkab yulduz dinamikasiga ega boʻlishi va tortishish kuchi bilan bogʻlangan 100 dan 1000 gacha yulduzlarni oʻz ichiga olishi mumkin, ammo ular kattaroq astronomik birlik hisoblanadi.

1. ↑ „Castor 6“ (en). solstation.com. 2011-yil 25-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 13-oktyabr.
2. ↑ MSC—a catalogue of physical multiple stars , A. A. Tokovinin, Astronomy and Astrophysics Supplement Series 124 (1997), 75-84; online versions at VizieR (Wayback Machine saytida 11-mart 2007-yil sanasida arxivlangan) and the Multiple Star Catalog (Wayback Machine saytida 2021-02-14 sanasida arxivlangan).
3. ↑ Statistics of multiple stars: some clues to formation mechanisms (Wayback Machine saytida 2007-09-27 sanasida arxivlangan), A. Tokovinin, in the proceedings of IAU Symposium 200, The Formation of Binary Stars, Potsdam, Germany, 10-15 April 2000. Bibcode 2001IAUS..200…84T .
4. ↑ Statistics of multiple stars, A. Tokovinin, in The Environment and Evolution of Double and Multiple Stars, Proceedings of IAU Colloquium 191, held 3-7 February 2002 in Merida, Yucatan, Mexico, edited by Christine Allen and Colin Scarfe, Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica (Serie de Conferencias) 21 (August 2004), pp. 7-14, section 2