Manjurlar

Manjurlar, manchjurlar, (oʻzlarini manzu deb atashadi) — xalq, umumiy soni 10 mln. kishi (1990-yillar oʻrtalari). Asosiy qismi XXRning shim.-sharqiy qismi Dunbey (Manjuriya)da yashaydi. Tili — Oltoy moʻgʻul-tungus tiliga mansub, 16-asrdan moʻgʻul yozuviga ega. Dindorlari — buddizm, daosizm va boshqa dinlarga eʼtiqod qiladi. Hozirda M. orasida xitoy tilida soʻzlashish keng tarqalgan, manjur tili ayrim qishloqlarda, ayniqsa, Xeylunszyan oʻlkasida saqlanib qolgan. M. hayotida hunarmandchilik va dehqonchilik (gʻalla, soya, yeryongʻoq, tamaki, sabzavot) bilan shugʻullanish muhim oʻrin tutadi. Manchjur (xitoycha manchjou) etnonimi 1635-yildan joriy etilgan, ungacha M. "nyuychjeng" ("Sharq odamlari") deb atalgan.

M.ning etnogenezi milodiy 4-asrdagi "moxe-vuji" qabilalar ittifoqiga borib taqaladi. Dastlab ushbu ittifoq tarkibiga Manjuriyadagi Sungxuajang va Xeylunszyan daryolari boʻyida ovchilik va dehqonchilik bilan shugʻullanuvchi sumuo, buoduo, anchegu, funis, ben-xay xaoshi, xeyshuy, bayshan kabi 7 qabila kirgan, keyinchalik ularning soni 16 taga koʻpaygan. 7-8-asrlarda xeyshuy va moxe kabilalari kuchayib Boxay davlatini tuzganlar. 926-yil bu davlat kidonlar tomonidan tugatilgan, 10-asr oxiri -11-asrda M. vanʼyan qabilasi asosida yana birlashganlar, ularni umumiy holda nyuyjeng deb atashgan. 12-asr boshida Aguda boshchiligida nyuyjenglarning Jin (Szin — oltin) davlati tashkil etilgan (1115-1234). Bu davlat yemirilgach, nyuyjenglar tarqab ketganlar. 1635-yil Nurxachi (Nurxatsi) ularni qayta birlashtirib, Jin davlatini tiklagan. Shundan soʻng nyuyjenglar oʻzlarini man (toʻla, tugal maʼnosini bildiradi), yashagan joylarini esa Manchjou (Manlar vohasi) deb atashgan. 1636-yil bu davlat nomi Chin (rus adabiyotida Sin — tiniq, toza maʼnosida)ga oʻzgartirilgan. M. 17-asr oʻrtalarida Koreya, Xitoyni bosib olib Sin imperiyasini tuzdi. Soʻngra Mongoliyani, 18-asrda Tibet, Jungʻoriya, Torim vohasidagi davlatlarni tugatib, ular hududini ham egallab olgach, u yerlarda mustamlakachilik rejimini oʻrnatishgan.

Chin (Sin) imperiyasi agʻdarilgunga qadar (1911) M.ga keng imtiyozlar berilgan edi. M.ning koʻpchiligi ona tilini unutib, xitoy tili va madaniyatini oʻzlashtirgan va xitoy madaniyatiga ham taʼsir koʻrsatgan. Urugʻchilik qoldiqlari bir qadar saqlanib qolgan.

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin. k m t Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (avgust 2024)