Shaxmat

Shaxmat (forscha: شاه مات, shoh mot — „shoh oʻldi“) — ikki kishilik mantiqiy oʻyin. Ba'zida bu o'yinning Xiang qi (Xitoycha shaxmat) yoki shogi (Yaponcha shaxmat) kabi boshqa xil shakllaridan ajratish maqsadida Xalqaro shaxmat yoki G'arb shaxmati deb ataladi. ^[1] Shaxmat yashirin ma’lumotlar yoki tasodifiylik elementlarini o’z ichiga olmaydigan abstrakt strategik o’yindir. ^[2]Oʻyindan maqsad — raqib shohini mot qilish . Bu o'yin 64 ta katakli taxtada 32 ta figura yordamida va 8x8 katakli taxtada oʻynaladi.

O'yinchilar, odatda, "Oq" yoki "Qora" deb ataladi. Har bir oʻyinchi 16 ta figuraga ega boʻladi:

• Shoh — 1 dona
• Farzin — 1 dona
• Rux — 2 dona
• Fil — 2 dona
• Ot — 2 dona
• Piyoda — 8 dona

Shaxmat musobaqalari paytida maʼlum sondagi yurishlar qilinishi uchun chegaralangan vaqt belgilanadi. Dastlabki 40 ta yurish uchun 2,5, 2 va 1,5 soat ajratiladi. Tezkor shaxmatda oʻyinni tugatish uchun aniq vaqt (30, 25, 15 va 5 daqiqadan) beriladi. Sirtqi shaxmatda har bir yurishni amalga oshirish uchun masofa va aloqa vositasi turiga qarab, kun yoki haftalar belgilanishi mumkin.

Hozirgi koʻrinishdagi shaxmat hind shatranjidan tubdan farq qiladi, Janubiy Yevropada XV asr oxirlarida shakllangan.

Bugungi kunda shaxmat eng mashhur oʻyinlardan biriga aylangan, sport turi sifatida qabul qilingan; dunyo boʻylab millionlab kishilar bu oʻyinni oʻynashadi. Shaxmat aqliy gimnastika sifatida ham koʻriladi.

1. ↑ Ma, Li (2020). „Xiangqi vs Chess—The Cultural Differences Reflected in Chinese and Western Games“. Open Journal of Social Sciences. 08-jild, № 03. 52–61-bet. doi:10.4236/jss.2020.83006. ISSN 2327-5952.
2. ↑ „Abstract strategy game“, Wikipedia (inglizcha), 2024-12-20, qaraldi: 2024-12-26