Tilshunoslik

Bu maqola ayni damda Komilkhuja 07:52, 2025-yil 17-yanvar (UTC) tomonidan faol tahrirlanyapti. Iltimos, mazkur ogohlantirish xabari sahifadan olib tashlanmagunga qadar sahifaga oʻzgartirishlar kiritmay turing. Aks holda, tahrirlar toʻqnashuvi yuz berishi mumkin. Bu sahifa oxirgi marta 11:56, 15-fevral 2025 (UTC) (0 soniya avval) da tahrir qilingan.

Tilshunoslik yoki Lingvistika tillarni oʻrganuvchi fan^[1][2][3]. Tilshunoslik tahlilining sohalari quyidagilardan iborat: sintaksis (gap tuzilishini boshqaruvchi qoidalar), semantika (maʼno), morfologiya (soʻz tuzilishi), fonetika (nutq tovushlari va ishora tillaridagi ularga mos keladigan imo-ishoralar), fonologiya (muayyan tilning abstrakt tovush tizimi va ishora tillarining shunga oʻxshash tizimlari) hamda pragmatika (foydalanish kontekstining maʼnoga qoʻshadigan hissasi)^[4]. Biolingvistika (tilning biologik oʻzgaruvchilari va evolyutsiyasini oʻrganish) va psixolingvistika (inson tilida psixologik omillarni oʻrganish) kabi kichik sohalar ushbu boʻlimlarning koʻpini oʻzaro bogʻlaydi^[5].

Tilshunoslik nazariy va amaliy jihatlarni qamrab olgan koʻplab tarmoqlar va kichik sohalarni oʻz ichiga oladi^[6]. Nazariy tilshunoslik (shu jumladan, anʼanaviy tavsifiy tilshunoslik) tilning universal va fundamental mohiyatini tushunish hamda uni tavsiflash uchun umumiy nazariy asos yaratish bilan shugʻullanadi^[7]. Amaliy tilshunoslik tilni oʻrganishning ilmiy topilmalaridan til taʼlimi va savodxonlikni yaxshilash usullarini ishlab chiqish kabi amaliy maqsadlarda foydalanishga intiladi^[8].

Tilshunoslik filologiya sohasidan kelib chiqqan boʻlib, uning baʼzi tarmoqlari yondashuvda sifatliroq va yaxlitroq hisoblanadi^[9]. Bugungi kunda filologiya va tilshunoslik tilni oʻrganishning bogʻliq sohalari, kichik yoʻnalishlari yoki alohida sohalari sifatida taʼriflanadi, ammo koʻp hollarda tilshunoslik umumiy atama sifatida koʻrilishi mumkin^[10]. Tilshunoslik, shuningdek, til falsafasi, stilistika, ritorika, semiotika, leksikografiya va tarjima bilan ham bogʻliq.

1. ↑ Trask, Robert Lawrence. Language and Linguistics: The Key Concepts (en). Taylor & Francis, 2007 — 156-bet. ISBN 978-0-415-41359-6. Qaraldi: 2023-yil 21-sentyabr. 
2. ↑ Halliday, Michael A. K.; Jonathan Webster. On Language and Linguistics. Continuum International Publishing Group, 2006 — vii-bet. ISBN 978-0-8264-8824-4. 
3. ↑ „What is Linguistics? | Linguistic Society of America“. www.linguisticsociety.org. 2022-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-fevral.
4. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named akmajian
5. ↑ „Linguistics Program – Linguistics Program | University of South Carolina“. 2022-yil 6-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-iyun.
6. ↑ „Studying Linguistics | Linguistic Society of America“. www.linguisticsociety.org. 2022-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-aprel.
7. ↑ „Theoretical Linguistics“. globelanguage.org. 2023-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-iyun.
8. ↑ „The Fields of Applied Linguistics“. 2022-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-iyun.
9. ↑ Crystal, David. Clinical linguistics. Wien: Springer-Verlag, 1981 — 3-bet. ISBN 978-3-7091-4001-7. OCLC 610496980. „What are the implications of the term "science" encountered in the definition on p. 1? Four aims of the scientific approach to language, often cited in introductory works on the subject, are comprehensiveness, objectivity, systematicness and precision. The contrast is usually drawn with the essentially non-scientific approach of traditional language studies—by which is meant the whole history of ideas about language from Plato and Aristotle down to the nineteenth century study of language history (comparative philology).“ 
10. ↑ „Philosophy of Linguistics“, The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2022.