Astronomia

(VEC)
«MCCXLII - QUAE QUONDAM INFERNAS TURRIS DUCEBAT AD UMBRAS
NUNC VENETUM AUSPICIIS PANDIT AD ASTRA VIAM - MDCCLXVII

1242 - Sta tore che na volta portava a łe onbre infernałi, 'deso co l'auspicio dei Veneti verxe ła via ai astri - 1767 »

— Specoła de Padoa

Ła astronomia (dal greco: ἀστρονομία = ἄστρον + νόμος, che vołe dir lexe de łe stełe) ła xe ła siensa che ła va studiar e descrivar i avegnimenti cełesti. Studia łe orixani e l'evołusion, łe propietà sfixeghe, chìmeghe e tenporałi dei ojeti che i conpone l'Universo e che i połe eser vardai inte ła sfera cełeste.

L'astronomia ła xe una de łe siense pì vecie e che tante çiviltà vecie de tuto el mondo i ga studià el ceło e i vari avegnimenti astronomeghi: Ejisi, greçi (mediteraneo) babiłonexi, indiani, çinexi (oriente) maia e incas (amereghe). Sti veci studi astronomeghi, i vardava al studio de ła poxision dei astri (astrometria), ła periodiçità dei avegnimenti, e la coxmołoxia e de consenguensa, particolarmente st'ultimo, l'astronomia antica la jera caxi senpre cołegada fortemente co aspeti rełijoxi. Al dì de oncò, l'astronomia moderna, la xe cuaxi sinonimo de astrofixega.

L'astronomia no ła va confondesta co l'astrołoxia che ła xe na pseudo-siensa che ła pensa che i movimenti del sołe e che i pianeti inte el xodiaco, i influensa in calche manjiera ła vita de l'omo. Anca se łe do disipline łe ga on ponto de partensa in comun, łe xe totalmente difarenti, visto che l'astronomia, a difarensa de l'astroloxia, ła ga inbrasà el metodo sientifego fin dal tenpo de Galileo Galilei.

L'astronomia l'è una de łe poche siense andove che el trabaco del amadore (astrofiło - la persona che ghe piaxe l'astronomia ma che no l'è studià) el połe xugare on roło de pexo, dando dati so nove scoerte e dando novi dati so łe oservasion.