Holocaust

Holocaust
Một phần của Chiến tranh thế giới thứ hai
Người Do Thái Hungary bị lính Đức lựa chọn để đưa tới phòng hơi ngạt tại trại tập trung Auschwitz, tháng 5 năm 1944.[1]
Địa điểm	Đức quốc xã và các vùng Đức quốc xã chiếm đóng tại châu Âu
Thời điểm	1941–1945[2]
Loại hình	Diệt chủng, Thanh lọc sắc tộc
Tử vong	Khoảng 6 triệu người Do Thái tại châu Âu
Thủ phạm	Đức quốc xã và Phe Trục
Động cơ	Chủ nghĩa bài Do Thái

Một phần của loạt bài về
Diệt chủng Holocaust
Người Do Thái ở Auschwitz, tháng 5 năm 1944
Trách nhiệm Đức Quốc Xã Nhân sự Danh sách các thủ phạm chính của Holocaust Adolf Hitler Heinrich Himmler Reinhard Heydrich Adolf Eichmann Odilo Globočnik Theodor Eicke Richard Glücks Ernst Kaltenbrunner Rudolf Höss Christian Wirth Joseph Goebbels Tổ chức Đảng Công nhân Đức Quốc gia Xã hội chủ nghĩa Gestapo Schutzstaffel SS-Totenkopfverbände Einsatzgruppen Sturmabteilung SS-Verfügungstruppe Tội ác chiến tranh của Wehrmacht Hợp tác với Phe Trục Chủ nghĩa quốc xã
Chính sách ban đầu Chính sách chủng tộc Thuyết ưu sinh Luật Nuremberg Hiệp ước Haavara Kế hoạch Madagascar An tử ép buộc
Nạn nhân Người Do Thái trong Thế Chiến thứ II Châu Âu Đức Diệt chủng người Digan Người Ba Lan Tù nhân chiến tranh Liên Xô Người Slav ở Đông Âu Người đồng tính Người Digan Hội Tam Điểm Nhân chứng Giê-hô-va
Ghetto Białystok Budapest Kaunas Kraków Łódź Lublin Lwów Minsk Riga Warsaw Vilnius Ghettos người Do Thái ở Ba Lan do Đức chiếm đóng Danh sách ghettos của Đức Quốc Xã
Trại Trại hành quyết của Đức Quốc Xã Auschwitz II-Birkenau Bełżec Chełmno Jasenovac Majdanek Maly Trostenets Sajmište Sobibor Treblinka Trại tập trung của Đức Quốc xã Auschwitz I Bergen-Belsen Trại tập trung Bogdanovka Buchenwald Dachau Dora Gonars (Ý) Gross-Rosen Herzogenbusch Janowska Kaiserwald Mauthausen-Gusen Neuengamme Rab Ravensbrück Sachsenhausen Salaspils Stutthof Theresienstadt Uckermark Warsaw Trại trung chuyển và tập hợp Bỉ Breendonk Mechelen Pháp Gurs Drancy Ý Bolzano Hà Lan Amersfoort Westerbork Slovakia Sereď Đơn vị SS-Totenkopfverbände Thanh tra trại tập trung Politische Abteilung Sanitätswesen Phương pháp hành quyết Xe hơi ngạt Phòng hơi ngạt Hành quyết bằng lao dịch Einsatzgruppen Thí nghiệm trên cơ thể người
Tội ác Pogrom Kristallnacht Bucharest Dorohoi Iaşi Izieu Szczuczyn Jedwabne Plungė Kaunas Lviv (Lvov) Marseille Tykocin Vel' d'Hiv Wąsosz Einsatzgruppen Babin Jar Bydgoszcz Częstochowa Kamianets-Podilskyi Pháo đài thứ chín Odessa Piaśnica Ponary Rumbula Erntefest "Giải pháp cuối cùng" Hội nghị Wannsee Chiến dịch Reinhard Tàu hỏa Holocaust Trại hành quyết Kết thúc Thế Chiến thứ hai Thảm sát Wola Hành trình tử thần
Kháng chiến Nghị định Auschwitz Báo cáo Vrba–Wetzler Czesław Mordowicz Jerzy Tabeau Rudolf Vrba Alfréd Wetzler Phong trào Bricha Du kích Do Thái Bộ ảnh Sonderkommando Witold Pilecki Phong trào kháng chiến ở Auschwitz Związek Organizacji Wojskowej Báo cáo Witold Các cuộc nổi dậy của ghetto Warsaw Białystok Łachwa Częstochowa
Phản ứng của Đồng Minh Tuyên bố chung của các nước thành viên Liên Hợp Quốc Tranh luận về ném bom Auschwitz Tòa án Nuremberg Phi quốc xã hóa
Hậu quả Phong trào Bricha Người tị nạn Ủy ban Trung ương của người Do Thái giải phóng Thỏa thuận Bồi thường giữa Israel và Tây Đức
Danh sách Người sống sót qua Holocaust Trục xuất dân Do Thái Pháp đến trại hành quyết Người sống sót của Sobibor Dòng thời gian của trại hành quyết Treblinka Nạn nhân của Đức Quốc Xã Những người giải cứu người Do Thái Đài tưởng niệm và bảo tàng
Tưởng nhớ Ngày tưởng niệm Đài tưởng niệm và bảo tàng Người dân ngoại công chính
x t s

Bài viết này thuộc loạt bài về Adolf Hitler
Thiếu thời Binh nghiệp Bước vào chính trường Tự sát Quan điểm Chính trị Chủ nghĩa quốc xã Völkisch Liên Đức Führerprinzip Tôn giáo Đảng phái Đảng Công nhân Đức (1920–21) Đảng Quốc Xã (1921–45) Chính sách Chủng tộc Xây dựng Sự kiện lịch sử Thế chiến I Đảo chính quán bia Đức Quốc Xã Vụ hỏa hoạn Reichstag Ngày Potsdam Luật Trao quyền Nội chiến Tây Ban Nha Anschluss Hiệp ước München Chiếm đóng Tiệp Khắc Hiệp ước Xô-Đức Thế chiến II Holocaust Vụ ám sát Adolf Hitler Tác phẩm Mein Kampf Zweites Buch
x t s

Một phần của loạt bài về
Người Do Thái và Do Thái giáo
Từ nguyên Ai là người Do Thái?
Tôn giáo Thần trong Do Thái giáo (tên) Nguyên tắc đức tin Mitzvot (613) Halakha Shabbat Lễ tết Kinh cầu Tzedakah Vùng đất Israel Brit Bar và Bat Mitzvah Hôn nhân Tang lễ Triết học Luân lý Kabbalah Phong tục Hội đường Rabbi
Văn bản Tanakh Torah Nevi'im Ketuvim Talmud Mishnah Gemara Rabbinic Midrash Tosefta Targum Beit Yosef Mishneh Torah Tur Shulchan Aruch Zohar
Cộng đồng Ashkenazim Sephardim Italkim Romaniote Mizrahim Cochin Bene Israel Beta Israel Các nhóm liên quan Bnei Anusim Lemba Karaite Krym Krymchak Samari Do Thái ngầm Người Ả Rập Moses Subbotniks
Dân số Do Thái giáo theo quốc gia Danh sách So sánh dân số Vùng đất Israel Tiền Yishuv Hậu Yishuv Do Thái Israel Châu Âu Áo Ba Lan Belarus Bồ Đào Nha Bulgaria Cộng hòa Séc Đức Estonia Gruzia Hà Lan Hungary Hy Lạp Latvia Litva Moldova Nga Pháp România Tây Ban Nha Thụy Điển Ukraina Vương quốc Anh Ý Châu Á Azerbaijan Ấn Độ Indonesia Iran Iraq Liban Malaysia Nhật Bản Philippines Síp Syria Thổ Nhĩ Kỳ Trung Quốc Uzbekistan Việt Nam Yemen Châu Phi Ai Cập Algérie Ethiopia Libya Maroc Nam Phi Tunisia Zimbabwe Bắc Mỹ Canada Hoa Kỳ Mỹ Latin và Caribê Argentina Bolivia Brasil Chi Lê Colombia Cộng hòa Dominica Cuba El Salvador Guyana Haiti Jamaica México Paraguay Puerto Rico Suriname Uruguay Venezuela Châu Đại Dương Fiji Guam New Zealand Palau Úc
Giáo phái Bảo thủ Cải cách Chính thống Đổi mới Haymanot Karaite Nhân văn Tái thiết
Văn hóa Sân khấu Yiddish Múa Khiếu hài Minyan Đám cưới Trang phục Niddah Pidyon haben Kashrut Shidduch Zeved habat Cải đạo sang Do Thái giáo Hiloni Âm nhạc Tôn giáo Thế tục Ẩm thực Người Israel cổ Israel Sephardi Mizrahi Văn học Israel Yiddish Mỹ gốc Do Thái
Ngôn ngữ Hebrew Kinh thánh Tiếng Yiddish Tiếng Hy Lạp Koine Do Thái Do Thái-Hy Lạp Juhuri Shassi Do Thái-Iran Ladino Ký hiệu Ghardaïa Bukhori Canaan Do Thái-Pháp Do Thái-Ý Do Thái-Gruzia Do Thái-Aram Do Thái-Ả Rập Do Thái-Berber Do Thái-Malayalam
Lịch sử Niên biểu Tên gọi "Do Thái" Lãnh đạo Mười hai bộ tộc Israel Cổ sử Vương quốc Judah Đền thờ Jerusalem Cuộc đày ải Babylon Cuộc đày ải Assyria Yehud Medinata Đền Nhì Jerusalem (trong Do Thái giáo niên biểu) Triều Hasmoneus Sanhedrin Ly giáo Pharisêu Do Thái giáo Hy Lạp Các cuộc chiến tranh Do Thái–La Mã Lịch sử người Do Thái trong Đế quốc Byzantine Cơ đốc giáo và Do Thái giáo Ấn Độ giáo và Do Thái giáo Quan hệ Hồi giáo–Do Thái giáo Kiều dân Trung cổ Kỳ vàng son Phái Sabbatai Hasidim Haskalah Giải phóng Chủ nghĩa bài Do Thái Bài Do Thái giáo Bức hại Holocaust Israel Vùng đất Israel Aliyah Chủ nghĩa vô thần Do Thái Baal teshuva Xung đột Ả Rập–Israel
Chính trị Chính trị Israel Do Thái giáo và chính trị Liên hiệp Israel Quốc tế Phong trào Bund Phong trào phụ nữ Do Thái cánh tả Phục quốc Do Thái Tôn giáo Thế tục Không phe phái Xanh Lao động Mới Tôn giáo Xét lại
Thể loại Chủ đề
x t s

Một phần của loạt bài
Diệt chủng
Các vấn đề
Danh sách các vụ diệt chủng theo số người chết Danh sách theo dòng thời gian Diệt chủng văn hóa Ảnh hưởng đối với trẻ em Phủ nhận Thảm sát Hiếp dâm Kích động diệt chủng Ngăn chặn Tâm lý học Mối liên quan với chủ nghĩa thực dân Yếu tố nguy cơ Các giai đoạn Nghiên cứu về nạn diệt chủng Diệt chủng thực dụng Chiến tranh và diệt chủng
Diệt chủng trong XIII và IX
Diệt chủng người da đỏ, 1500-1900 Diệt chủng Dzungar, thập niên 1750 Chiến tranh Đen, 1825–1831 Diệt chủng Moriorie, 1835–1860 Diệt chủng California, 1846–1873 Diệt chủng Circassia, thập niên 1860 Diệt chủng Selk'nam, thập niên 1890–thập niên 1900 Diệt chủng người Herero và Namaqua, 1904–1907
Diệt chủng Ottoman
Diệt chủng Hy Lạp, 1914–1922 Diệt chủng Sayfo, 1914–1924 Diệt chủng Armenia, 1915–1923
Chiến tranh thế giới thứ hai (1941–1945)
Holocaust Diệt chủng Romani Diệt chủng người Serb tại Nhà nước Độc lập Croatia Tội ác chiến tranh Chetnik trong Chiến tranh thế giới thứ hai
Chiến tranh Lạnh
Diệt chủng Bangladesh (1971) Diệt chủng Đông Timor (1974–1999) Diệt chủng Campuchia (1975–1979) Diệt chủng Guatemala (1981–1983) Chiến dịch Anfal (1986–1989)
Diệt chủng ở Châu Phi thời kỳ hậu thuộc địa
Diệt chủng Ikiza (1972) Diệt chủng Gukurahundi (1983–1987) Diệt chủng Isaaq (1987–1989) Nạn diệt chủng Rwanda (1994) Thảm sát người Hutus trong Chiến tranh Congo lần thứ nhất (1996–1997) Effacer le tableau (2002–2003) Diệt chủng Darfur (2003–)
Các vụ diệt chủng trong thời kỳ đương đại
Diệt chủng Bosnia (1995) Diệt chủng người Yazidis do Nhà nước Hồi giáo Iraq và Levant (2014–2017) Nạn diệt chủng người Duy Ngô Nhĩ (2014–) Diệt chủng Rohingya (2017–)
Các chủ đề liên quan
Democide Thanh lọc sắc tộc Ethnocide Chủ nghĩa thực dân Chủ nghĩa đế quốc Đồng hóa cưỡng bức Holodomor Dự đoán về một cuộc diệt chủng ở Ethiopia Các vụ thảm sát chống Cộng sản Hành động tàn bạo của Nhà nước Tự do Congo
Thể loại
x t s

Nạn diệt chủng Holocaust (từ tiếng Hy Lạp: ὁλόκαυστος holókaustos: hólos, "toàn bộ" và kaustós, "thiêu đốt"),^[3] còn được biết đến với tên gọi Shoah (tiếng Hebrew: השואה, HaShoah, "thảm họa lớn"), là một cuộc diệt chủng do Đức Quốc xã cùng bè phái tiến hành và dẫn tới cái chết của khoảng 6 triệu người Do Thái bao gồm 3 triệu đàn ông, 2 triệu phụ nữ và 1 triệu trẻ em.^[4] Một số nhà sử học sử dụng định nghĩa Holocaust còn bao gồm cả năm triệu nạn nhân không phải Do Thái thiệt mạng vì các cuộc thảm sát của Đức Quốc xã, qua đó nâng tổng số nạn nhân lên khoảng 11 triệu người. Hoạt động tàn sát diễn ra trên toàn Đức Quốc xã và các vùng lãnh thổ bị quốc gia này chiếm đóng trên toàn châu Âu.^[5]

Trong giai đoạn từ năm 1941 đến năm 1945, người Do Thái đã bị sát hại một cách có hệ thống trong một cuộc diệt chủng có quy mô lớn thuộc nhóm hàng đầu trong lịch sử và nó là một phần của chương trình hành động tổng thể bao quát hơn mà chế độ Quốc xã thực hiện: đàn áp, tiêu diệt những nhóm sắc tộc và chính trị đối lập tại châu Âu.^[6] Mọi bộ phận của chính quyền Đức đều tham gia cung ứng hỗ trợ và hành động, điều này đã biến Đế chế Thứ ba thành "một nhà nước diệt chủng".^[7] Các thành phần nạn nhân khác bao gồm người Di-gan, người Slav, tù binh chiến tranh Liên Xô, người Cộng sản, người đồng tính, Nhân chứng Jehovah, và những người khuyết tật về tinh thần và thể trạng.^[8] Tổng cộng, đã có khoảng 11 triệu người bị sát hại, trong đó bao gồm khoảng một triệu trẻ em Do Thái.^[9][10] Bằng việc sử dụng một mạng lưới liên hệ giữa 42.500 cơ sở tại Đức và các vùng lãnh thổ chiếm đóng, Quốc xã tập trung số nạn nhân lại để bắt làm lao động nô lệ, tàn sát, thực thi các hành động vi phạm nhân quyền khác.^[11] Ước tính có khoảng 200.000 cá nhân được cho là thủ phạm gây ra Holocaust.^[12]

Sự khủng bố và diệt chủng được tiến hành theo từng giai đoạn, mà đỉnh cao nhất được gọi là "Giải pháp cuối cùng cho vấn đề Do Thái" (die Endlösung der Judenfrage), một kế hoạch tận diệt người Do Thái ở châu Âu. Ban đầu chính quyền Đức cho thông qua các đạo luật nhằm lọc bỏ người Do Thái ra khỏi xã hội, tiêu biểu nhất là Luật Nuremberg năm 1935. Kể từ năm 1933, một mạng lưới các trại tập trung và tiếp theo sau sự bùng nổ của Chiến tranh thế giới thứ hai vào năm 1939 là các khu Do Thái, được thiết lập. Trong năm 1941, sau khi chinh phạt được vùng lãnh thổ mới ở Đông Âu, Quốc xã đã sử dụng các đơn vị bán quân sự chuyên biệt gọi là Einsatzgruppen để tàn sát khoảng hai triệu người Do Thái và những người thuộc phe kháng chiến bằng phương thức chủ đạo là xử bắn hàng loạt. Tới thời điểm cuối năm 1942, số nạn nhân lúc này được vận chuyển đều đặn trên những chuyến tàu chở hàng đến các trại hủy diệt, nơi mà những người sống sót sau chuyến hành trình đến trại sẽ bị sát hại một cách có hệ thống trong các phòng hơi ngạt. Chiến dịch tàn sát tiếp tục diễn ra cho đến khi chiến tranh thế giới thứ hai tại chiến trường châu Âu chấm dứt vào tháng 4-5 năm 1945.

Nhìn chung, các cuộc khởi nghĩa vũ trang của người Do Thái nhằm chống lại sự tàn bạo của Quốc xã là khá hạn chế. Trường hợp ngoại lệ đáng chú ý nhất là Cuộc nổi dậy ở khu Do Thái Warsaw năm 1943, với hàng ngàn người đấu tranh Do Thái trang bị vũ khí nghèo nàn cầm cự trước lực lượng Waffen-SS trong vòng bốn tuần. Theo ước tính có khoảng 20.000 đến 30.000 lính kháng chiến Do Thái chiến đấu chống lại Quốc xã và bè phái tại Đông Âu.^[13][14] Người Do Thái Pháp cũng hoạt động tích cực trong Phong trào kháng chiến Pháp, với các chiến dịch du kích đối chọi lại Quốc xã và giới cầm quyền bù nhìn Pháp Vichy. Tổng cộng đã có hơn 100 cuộc nổi dậy vũ trang của người Do Thái diễn ra.^[15]

1. ^ "The Auschwitz Album". Yad Vashem. Truy cập ngày 24 tháng 9 năm 2012.
2. ^ Landau 2016, tr. 3.Lỗi sfn: không có mục tiêu: CITEREFLandau2016 (trợ giúp)
3. ^ Dawidowicz 1975, tr. xxxvii.
4. ^ Snyder 2010, tr. 45.
   Further examples of this usage can be found in: Bauer 2002, Cesarani 2004, Dawidowicz 1981, Evans 2002, Gilbert 1986, Hilberg 1996, Longerich 2012, Phayer 2000, Zuccotti 1999
5. ^ Niewyk, Donald L. and Nicosia, Francis R. The Columbia Guide to the Holocaust, Columbia University Press, 2000, pp. 45-52.
6. ^ “The Holocaust: Definition and Preliminary Discussion”. yadvashem.org. Yad Vashem. Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 4 năm 2020. Truy cập ngày 26 tháng 6 năm 2015.
7. ^ Compare: Berenbaum, Michael; Kramer, Arnold (2005). Berenbaum, Michael (biên tập). The world must know: the history of the Holocaust as told in the United States Holocaust Memorial Museum (ấn bản thứ 2). United States Holocaust Memorial Museum. tr. 103. ISBN 9780801883583. Truy cập ngày 8 tháng 10 năm 2015. Nazi Germany became a genocidal state. The goal of annihilation called for participation by every arm of the government.
8. ^ Evans, Richard (ngày 9 tháng 7 năm 2015). The Anatomy of Hell, The New York Review of Books
9. ^ Rosenberg, Jennifer. “Holocaust Facts: What You Need to Know About the Holocaust”. About.com. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 2 năm 2017. Truy cập ngày 26 tháng 6 năm 2015.
10. ^ Fitzgerald 2011, tr. 4; Hedgepeth & Saidel 2010, tr. 16.
11. ^ Eric Lichtblau (ngày 1 tháng 3 năm 2013). “The Holocaust Just Got More Shocking”. The New York Times. Truy cập ngày 2 tháng 3 năm 2013.
12. ^ Stone 2011, tr. 109.
13. ^ Kennedy 2007, tr. 780.
14. ^ "Resistance During the Holocaust". Holocaust Encyclopedia. United States Holocaust Memorial Museum. Truy cập ngày 27 tháng 9 năm 2012.
15. ^ Jewish Partisan Education Foundation Lưu trữ 2015-03-17 tại Wayback Machine, truy cập ngày 22 tháng 12 năm 2013.