Back Napels Afrikaans Neapel ALS ናፖሊ Amharic Nápols AN نابولي Arabic نابولى ARZ Nápoles AST Napoli AVK Napoli Aymara Neapol Azerbaijani
| Napoli Νεάπολις - Neapolis | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| — Thành phố và comune — | |||||||||||||||||
| Naples (tiếng Anh) | |||||||||||||||||
 Từ trên xuống dưới, từ trái sang phải: (1) Toàn cảnh phố cảng Mergellina, khu Chiaia và núi Vesuvius; (2) Quảng trường Plebiscito; (3) Quang cảnh cụm tòa nhà chọc trời quận trung tâm tài chính; (4) Lâu đài Trứng; (5) Lâu đài Mới; (6) Nhà ga tàu điện ngầm Toledo; (7) Cung điện hoàng gia Napoli; (8) Nhà hát San Carlo; (9) Nhà triển lãm Umberto I | |||||||||||||||||
 Hiệu kỳ  Huy hiệu | |||||||||||||||||
| Tên hiệu: Città del Sole Thành phố Mặt Trời Città dalle 500 cupole Thành phố 500 mái vòm Città dei Sette Castelli Thành phố 7 tòa lâu đài | |||||||||||||||||
.svg) Phạm vi của thành phố Napoli (Città di Napoli, màu đỏ) nằm bên trong lãnh thổ Thành phố đô thị Napoli (Città metropolitana di Napoli, màu vàng) | |||||||||||||||||
  Napoli  Napoli | |||||||||||||||||
| Quốc gia |  Ý | ||||||||||||||||
| Vùng |  Campania | ||||||||||||||||
| Tỉnh |  Thành phố đô thị Napoli | ||||||||||||||||
| Phân chia hành chính | 10 quận | ||||||||||||||||
| Chính quyền | |||||||||||||||||
| • Kiểu | Đô thị cấp huyện | ||||||||||||||||
| • Thị trưởng | Gaetano Manfredi | ||||||||||||||||
| Diện tích[1] | |||||||||||||||||
| • Thành phố | 117,27 km2 (45,28 mi2) | ||||||||||||||||
| • Thành phố đô thị | 1.171 km2 (452 mi2) | ||||||||||||||||
| Độ cao | 99,8 m (327,4 ft) | ||||||||||||||||
| Độ cao cực đại | 453 m (1,486 ft) | ||||||||||||||||
| Độ cao cực tiểu | 0 m (0 ft) | ||||||||||||||||
| Dân số (31 tháng 1 năm 2021[2]) | |||||||||||||||||
| • Thành phố | 940.398 | ||||||||||||||||
| • Thứ hạng | Đứng thứ 3 tại Ý | ||||||||||||||||
| • Mật độ | 8.019,08/km2 (20,769,3/mi2) | ||||||||||||||||
| • Thành phố đô thị Napoli | 3.016.762 | ||||||||||||||||
| • Vùng đại đô thị Napoli | 4.434.136 | ||||||||||||||||
| Tên cư dân | tiếng Ý: Napoletano/a hoặc Partenopeo/a (nam/nữ), Napoletani hoặc Partenopei (số nhiều) tiếng Anh: Neapolitan(s) | ||||||||||||||||
| Các múi giờ | UTC+1, UTC+2 | ||||||||||||||||
| CEST (UTC+2) | |||||||||||||||||
| Mã điện thoại | 081 | ||||||||||||||||
| Thành phố kết nghĩa | Tripoli, Palma de Mallorca, Sighetu Marmatiei, Calarasi, Kragujevac, Budapest, Athena, Santiago de Cuba, Nosy Be, Nablus, Benevento, Naples, San Francisco, Toronto, Milano, Kagoshima, Praha, Buenos Aires, Baku, Sarajevo, Mạc-xây, Trịnh Châu, Córdoba, Argentina, Valencia, Venezuela, Grottammare, Formia, Mysłowice, Jeddah, Quận Honolulu, Ôn Châu, Ramallah, Rio de Janeiro | ||||||||||||||||
| Thánh bảo hộ | Thánh Gianuariô | ||||||||||||||||
| Ngày lễ | 19 tháng 9 | ||||||||||||||||
| Website | www.comune.napoli.it | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Napoli (/ˈnaːpoli/ ⓘ; tiếng Hy Lạp cổ đại: Νεάπολις – Neapolis có nghĩa là "thành phố mới", còn phổ biến với tên gọi Naples trong tiếng Anh và tiếng Pháp) là thành phố lớn thứ ba của Ý sau Roma và Milano cũng như là thành phố lớn nhất miền Nam nước này, với dân số 940.398 người sống bên trong phạm vi thành phố (tính đến năm 2021),[2] đồng thời đóng vai trò thủ phủ của vùng Campania. Napoli là trung tâm của Thành phố đô thị Napoli với 3.115.320 dân cư, do đó là thành phố đô thị đông dân thứ ba của quốc gia.[3][4] Vùng đại đô thị Napoli vươn ra bên ngoài cương vực của Thành phố đô thị Napoli là khu vực đô thị đông dân thứ hai của Ý và thứ 7 tại Liên minh châu Âu.[5]
Khởi nguồn từ những người Hy Lạp định cư đầu tiên vào khoảng thiên niên kỷ thứ 2 trước Công Nguyên, Napoli là một trong những khu đô thị lâu đời nhất trên thế giới có dân cư liên tục sinh sống.[6] Vào thế kỷ thứ 8 TCN, một thuộc địa có tên Parthenope được thiết lập trên hòn đảo Megaride mà sau này được tái lập thành Neapolis vào thế kỷ 6 TCN.[7][8] Thành phố từng là một phần thuộc Magna Graecia tức "Đại Hy Lạp", đóng vai trò quan trọng trong việc giao thoa gắn kết giữa xã hội Hy Lạp và La Mã, trở thành trung tâm văn hóa chiến lược dưới sự cai trị của người La Mã.[9] Theo sau sự sụp đổ của Đế quốc La Mã, Napoli dần hình thành nền công quốc tự chủ dưới quyền của Đế quốc Byzantine, và bắt đầu từ thế kỷ 14 trong suốt hơn 500 năm kế tiếp, nơi đây lần lượt là kinh đô của Vương quốc Napoli và Vương quốc Hai Sicilia cho đến khi thống nhất nước Ý vào năm 1861.
Suốt hàng thế kỷ, Napoli trở thành một trong những cái nôi tiên phong của nền học thuật hàn lâm và trung tâm tri thức lớn của phương Tây với Đại học Napoli "Federico II" là viện đại học công lập đầu tiên trên toàn thế giới. Ngoài ra còn là nơi tọa lạc của Đại học Đông phương Napoli là ngôi trường cổ nhất tại châu Âu về lĩnh vực Đông phương học và Hán học, và Nunziatella – học viện đào tạo quân sự lâu đời nhất vẫn còn hoạt động trên thế giới. Thành phố được xem là một trong những kinh đô của nghệ thuật Baroque, bắt đầu với sự nghiệp của nghệ sĩ Caravaggio vào thế kỷ 17 và cuộc cách mạng nghệ thuật mà ông truyền cảm hứng,[10] đồng thời là trung tâm quan trọng của chủ nghĩa nhân văn Phục Hưng và thế kỷ Ánh Sáng,[11][12] và từ lâu đã là địa điểm tham chiếu toàn cầu về âm nhạc cổ điển và opera thông qua trường phái Napoli.[13]
Trong những năm 1925 đến 1936, Napoli được chính quyền phát xít của Benito Mussolini mở rộng và nâng cấp nhưng sau đó chịu thiệt hại nặng nề do các cuộc đánh bom của quân Đồng Minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai, dẫn đến công cuộc tái thiết diện rộng hậu 1945.[14] Từ nửa sau thế kỷ 20, Napoli đã trải qua sự tăng trưởng kinh tế đáng kể trong những thập kỷ gần đây, nhờ xây dựng khu vực trung tâm tài chính và mạng lưới giao thông tiên tiến, bao gồm tuyến đường sắt cao tốc kết nối đến Roma và Salerno cùng hệ thống tàu điện ngầm mở rộng. Cảng Napoli là một trong những hải cảng quan trọng nhất ở châu Âu cũng như khu vực Địa Trung Hải. Ngoài các hoạt động giao thương, nơi đây còn là trụ sở của Bộ Tư lệnh Quân Đồng Minh Napoli, bộ phận NATO có sứ mệnh giám sát Bắc Phi, Sahel và Trung Đông.[15]
Trung tâm lịch sử của Napoli là khu vực trung tâm lịch sử lớn nhất tại châu Âu[16] và là một Di sản thế giới thuộc UNESCO, song song với một loạt các địa điểm văn hóa và lịch sử quan trọng khác xung quanh thành phố như Đại cung điện hoàng gia Caserta và tàn tích La Mã Pompeii và Herculaneum. Napoli đồng thời nổi tiếng với những thắng cảnh tự nhiên hùng vĩ như Posillipo, cánh đồng Phlegraei, Nisida, và đặc biệt Vườn quốc gia núi lửa Vesuvius được trao tặng danh hiệu khu dự trữ sinh quyển thế giới.[17][18] Thành phố nổi tiếng với bề dày truyền thống, di sản và văn hóa độc đáo của riêng mình, là cội nguồn của thể loại ca khúc vang danh quốc tế cũng như hình thức trình diễn sân khấu mang dấu ấn riêng. Tiếng Napoli, được xem là ngôn ngữ khá khác biệt so với tiếng Ý, vẫn đóng vai trò rất quan trọng trong nhiều lĩnh vực kiến thức, văn hóa, hình thái xã hội và lối sống của người dân thành phố. Đặc biệt nền ẩm thực Napoli nổi tiếng với pizza – món ăn mang tính biểu tượng toàn cầu được khai sinh từ thành phố này[19] và nghệ thuật của những người làm bánh pizza ở Napoli được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.[20] Cùng với nhiều món địa phương đặc sắc, các nhà hàng tại Napoli đạt được số lượng ngôi sao Michelin nhiều hơn bất kỳ thành phố Ý nào khác.[21] Bên cạnh đó, Napoli tồn đọng những vấn đề rất lớn như mafia và tội phạm có tổ chức – là lực cản đối với sự phát triển kinh tế, xã hội;[22] hay về mặt tự nhiên, thành phố đã và đang có nguy cơ phải hứng chịu những trận động đất lớn và mối đe dọa từ hoạt động núi lửa.[23] Đường chân trời quận tài chính Centro Direzionale là quang cảnh các tòa nhà chọc trời đầu tiên của nước Ý. Đội thể thao nổi tiếng nhất ở Napoli là câu lạc bộ S.S.C. Napoli, hai lần vô địch Giải bóng đá vô địch quốc gia Ý Serie A tại sân vận động Diego Armando Maradona nằm ở phía tây nam thành phố.[24]
- ^ Comune di Napoli (biên tập). “Il Comune”. Truy cập ngày 2 tháng 9 năm 2017.
- ^ a b Dato Istat - Popolazione residente al 31 gennaio 2021 (dato provvisorio).
- ^ ‘City’ population (i.e. that of the comune or municipality). City of Naples Lưu trữ 2015-07-02 tại Wayback Machine. Comuni-italiani.it. 2012. Truy cập ngày 11 tháng 4 năm 2012.
- ^ Principal Agglomerations of the World Lưu trữ 2010-07-04 tại Wayback Machine. Citypopulation.de. ngày 1 tháng 10 năm 2011. Truy cập ngày 1 tháng 4 năm 2012.
- ^ Demographia: World Urban Areas. Truy cập ngày 12 tháng 7 năm 2017.
- ^ David J. Blackman; Maria Costanza Lentini (2010). Ricoveri per navi militari nei porti del Mediterraneo antico e medievale: atti del Workshop, Ravello, 4–5 novembre 2005. Edipuglia srl. tr. 99. ISBN 978-88-7228-565-7.
- ^ Lỗi chú thích: Thẻ
<ref>sai; không có nội dung trong thẻ ref có tênLomFri - ^ Lỗi chú thích: Thẻ
<ref>sai; không có nội dung trong thẻ ref có tênNoctes - ^ Lỗi chú thích: Thẻ
<ref>sai; không có nội dung trong thẻ ref có tênMaiuri - ^ Alessandro Giardino (2017), Corporeality and Performativity in Baroque Naples. The Body of Naples. Lexington.
- ^ “Umanesimo in "Enciclopedia dei ragazzi"”. www.treccani.it (bằng tiếng Ý). Truy cập ngày 28 tháng 12 năm 2020.
- ^ Musi, Aurelio (2006). Napoli, una capitale e il suo regno (bằng tiếng Ý). Touring. tr. 118, 156. ISBN 8836528511.
- ^ Florimo, Francesco. Cenno Storico Sulla Scuola Musicale De Napoli. Nabu Press. ISBN 978-1273804977.
- ^ faculty.ed.umuc.edu - Faculty of the Education & Teaching Program, University of Maryland University College (UMUC) (tháng 6 năm 2006). “Air Raids on Naples in WWII”. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 6 năm 2011. Truy cập ngày 11 tháng 6 năm 2011.
- ^ Napoli.repubblica.it Lưu trữ 2017-09-05 tại Wayback Machine
- ^ “Naples, the Historic Center - UNESCO World Heritage Sites”. italia.it - Official Website of the National Agency of Tourism (Italy) - Agenzia Nazionale Turismo. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 5 năm 2021. Truy cập ngày 5 tháng 6 năm 2021.
- ^ Rivistameridiana.it Lưu trữ 2014-12-26 tại Wayback Machine
- ^ UNESCO (biên tập). “Somma-Vesuvio e Miglio d'oro (Campania)”. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 4 năm 2023. Truy cập ngày 5 tháng 9 năm 2018.
- ^ Lỗi chú thích: Thẻ
<ref>sai; không có nội dung trong thẻ ref có tênpizza - ^ Lỗi chú thích: Thẻ
<ref>sai; không có nội dung trong thẻ ref có tênpizza art - ^ “Guida Michelin, trionfa Napoli: è la città più stellata d'Italia”. napolitoday.it. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 4 năm 2016.
- ^ Di Giacomo, Gennaro; Pizzuti, Domenico (2009). Guida Editori (biên tập). Dire camorra oggi. Forme e metamorfosi della criminalità organizzata in Campania. tr. 47. ISBN 978-88-6042-966-7. Truy cập ngày 28 tháng 9 năm 2018.
- ^ “Regione Campania”. sito.regione.campania.it. Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2021.
- ^ Lỗi chú thích: Thẻ
<ref>sai; không có nội dung trong thẻ ref có têncalcionap1