Teluri

Teluri, 52Te
Tính chất chung
Tên, ký hiệu	Teluri, Te
Phiên âm	/tɛˈlʊəriəm/ (te-LOOR-ee-əm) /tɛˈljʊəriəm/ (te-LYOOR-ee-əm)
Hình dạng	Bạc xám bóng
Teluri trong bảng tuần hoàn
Se ↑ Te ↓ Po Antimon ← Teluri → Iod
Số nguyên tử (Z)	52
Khối lượng nguyên tử chuẩn (Ar)	127,60
Phân loại	á kim
Nhóm, phân lớp	16, p
Chu kỳ	Chu kỳ 5
Cấu hình electron	[Kr] 4d10 5s2 5p4
mỗi lớp	2, 8, 18, 18, 6
Tính chất vật lý
Màu sắc	Bạc xám bóng
Trạng thái vật chất	Chất rắn
Nhiệt độ nóng chảy	722,66 K ​(449,51 °C, ​841,12 °F)
Nhiệt độ sôi	1261 K ​(988 °C, ​1810 °F)
Mật độ	6,24 g·cm−3 (ở 0 °C, 101.325 kPa)
Mật độ ở thể lỏng	ở nhiệt độ nóng chảy: 5,70 g·cm−3
Nhiệt lượng nóng chảy	17,49 kJ·mol−1
Nhiệt bay hơi	114,1 kJ·mol−1
Nhiệt dung	25,73 J·mol−1·K−1
Áp suất hơi P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k ở T (K)     (775) (888) 1042 1266
Tính chất nguyên tử
Trạng thái oxy hóa	6, 5, 4, 2, -2 ​Axít trung bình
Độ âm điện	2,1 (Thang Pauling)
Năng lượng ion hóa	Thứ nhất: 869,3 kJ·mol−1 Thứ hai: 1790 kJ·mol−1 Thứ ba: 2698 kJ·mol−1
Bán kính cộng hoá trị	thực nghiệm: 140 pm
Bán kính liên kết cộng hóa trị	138±4 pm
Bán kính van der Waals	206 pm
Thông tin khác
Cấu trúc tinh thể	​Lục phương
Vận tốc âm thanh	que mỏng: 2610 m·s−1 (ở 20 °C)
Độ dẫn nhiệt	(1,97–3,38) W·m−1·K−1
Tính chất từ	Nghịch từ[1]
Mô đun Young	43 GPa
Mô đun cắt	16 GPa
Mô đun khối	65 GPa
Độ cứng theo thang Mohs	2,25
Độ cứng theo thang Brinell	180 MPa
Số đăng ký CAS	13494-80-9
Đồng vị ổn định nhất
Bài chính: Đồng vị của Teluri
Iso NA Chu kỳ bán rã DM DE (MeV) DP 120Te 0.09% 120Te ổn định với 69 neutron[2] 121Te Tổng hợp 16,78 ngày ε 1.040 121Sb 122Te 2.55% 122Te ổn định với 70 neutron[3] 123Te 0.89% 123Te ổn định với 71 neutron[4] 124Te 4.74% 124Te ổn định với 72 neutron[3] 125Te 7.07% 125Te ổn định với 73 neutron[3] 126Te 18.84% 126Te ổn định với 74 neutron[3] 127Te Tổng hợp 9,35 giờ β- 0.698 127I 128Te 31.74% 2,2×1024 năm β−β− 0.867 128Xe 129Te Tổng hợp 69,6 phút β- 1.498 129I 130Te 34.08% 7,9×1020 năm β−β− 2.528 130Xe

Teluri (tiếng Latinh: Tellurium) là một nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoàn nguyên tố có ký hiệu Te và số nguyên tử bằng 52.

Nó có màu sáng óng ánh bạc của á kim, giòn và có độc tính trung bình, trông giống thiếc. Teluri có quan hệ hóa học gần gũi với selen và lưu huỳnh. Nó hay được dùng trong pha chế hợp kim và chất bán dẫn.

Nó thường được tìm thấy trong ở dạng tự sinh trong tự nhiên như các tinh thể nguyên tố. Teluri phổ biến trong vũ trụ hơn là trên Trái Đất. Nó là nguyên tố cực kỳ hiếm trong vỏ Trái Đất, hiếm tương đương platin, một phần là do sự hình thành của hợp chất với hydro dễ bay hơi làm cho nguyên tố này bị mất trong không gian ở dạng khí trong quá trình hình thành tinh vân nóng của hành tinh.

Teluri không có chức năng sinh học, mặc dù nấm có thể kết hợp nó trong vị trí của lưu huỳnh và selen trong các amino acid như telluro-cysteine và telluro-methionine.^[5] Trong cơ thể con người, teluri một phần được chuyển hóa thành dimethyl teluride, (CH₃)₂Te.

1. ^ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
2. ^ Được cho là phân rã β⁺β⁺ thành ¹²⁰Sn với chu kỳ bán rã hơn 2,2×10¹⁶ năm.
3. ^ ^{a b c d} Về mặt lý thuyết có khả năng phân hạch tự phát.
4. ^ Được cho là phân rã β⁺ thành ¹²³Sb với chu kỳ bán rã hơn 9,2×10¹⁶ năm.
5. ^ Ramadan, Shadia E.; Razak, A. A.; Ragab, A. M.; El-Meleigy, M. (1989). “Incorporation of tellurium into amino acids and proteins in a tellurium-tolerant fungi”. Biological Trace Element Research. 20 (3): 225–32. doi:10.1007/BF02917437. PMID 2484755.