Camboya

Mayda impormasyon hini nga artikulo nga aada han Iningles nga bersyon nga angay ighubad ha Winaray

Ginhadi-an han Camboya ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (Khmer) Preăh Réachéanachâk Kâmpŭchéa Royaume du Cambodge (Frinanses)
Bandira Royal Arms
Darahonon:  ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ "Nasod, Relihiyon, Hadì"
Awit:  Nokor Reach Mahestico nga Ginhadi-an
Kahamutang han  Camboya  (lunghaw) ha ASEAN  (masirom nga abohon)  —  [Legend]
Pamunuan ngan gidako-i nga syudad	Phnom Penh 11°33′N 104°55′E / 11.550°N 104.917°E / 11.550; 104.917
Opisyal nga mga pinulungan	Khmer
Opisyal nga pagsurat	Khmer nga pagsurat
Ethniko nga mga grupo (2013[1])	97.6% Khmer 1.2% Mga Cham 0.1% Vietnames 0.1% Tsino 0.9% Iba
Relihiyon	Official: Theravada nga Buddhismo Iba nga mga relihiyon: Islam Cristianidad iba
(Mga) Tawag hin tawo	Camboyano, Cambodyano, Kampucheano
Kagamhanan	Unitaryo nga usa-nga-partido nga parlamentaryo nga elehido nga konstitusyonal nga monarkiya
• Monarka	Norodom Sihamoni
• Primer Ministro	Hun Manet
• Mangulo han Senado	Say Chhum
• Mangulo han Nasodnon nga Katitirok	Heng Samrin
Magbabalaod	Parlamento
• Igbaw nga balay	Senado
• Ubos nga balay	Nasodnon nga Katitirok
Pagkahimo
• Ginhadi-an han Funan	68–550
• Ginhadi-an han Chenla	550–706
• Imperyo Khmer	802–1431
• Paglugaring (tikang han Fransya)	9 Nobyembre 1953
• Paris nga mga Kasabotan hin Kamurayaw	23 Oktubre 1991
• Ginbalik an monarkiya	24 Septyembre 1993
• ASEAN nga Pagdeklara	30 Abril 1999
Langyab
• Bug-os	181,035 km2 (69,898 sq mi) (ika-88)
• Katubigan (%)	2.5
Kamolupyohan
• 2016 estimate	15,762,370[2] (ika-65)
• 2008 nga census	13,395,682[3]
• Densidad	81.8/km2 (211.9/sq mi) (ika-118)
GDP (PPP)	2017 nga banabana
• Bug-os	$64.405 ka bilyon[4]
• Per capita	$4,022[4]
GDP (nominal)	2017 nga banabana
• Bug-os	$20.953 ka bilyon[4]
• Per capita	$1,308[4]
Gini (2011)	31.8[5] medium
HDI (2015)	▲ 0.563[6] namumutnga · ika-143
Salapi	Riel (KHR)
Zona hin oras	UTC+07:00 (KRAT/ ICT)
Format hin pitsa	dd/mm/yyyy
Dapit hin pagmanehar	tuo
Kodigo hin pagtawag	+855
Internet TLD	.kh

Ini nga barasahon mayda Khmer nga sinurat. Kon waray sakto nga nga nahatag hin pagbulig, bangin iton imo makita mga tigaman hin pakia-an, mga kahon, o iba pa nga mga tigaman imbes nga Khmer nga pagsurat.

An Camboya o Cambodia (/kæmˈboʊdiə/ ( pamati-a);^[7] Khmer: កម្ពុជា, o Kampuchea IPA: [kɑmpuˈciə]), nga opisyal nga tinatawag nga Ginhadi-an han Camboya o Ginhadi-an han Cambodia (Khmer: ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា, Preăh Réachéanachâk Kâmpŭchéa, IPA: [ˈprĕəh riəciənaːˈcɑk kɑmpuˈciə]), usá nga nasod nga nahamutang ha salatan nga dapit han Indochina nga Peninsula ha Timugan nga Asya. An kahaluag han nasod 181,035 square kilometres (69,898 kwadrado nga milyas), nga ginsasapitan han Thailand ha kanawayan, han Laos ha dumagsaan, han Vietnam ha sinirangan, ngan han Gulpo han Thailand ha habagatan.

An Camboya mayda kamolupyohan hin labaw 15 ka milyon. An opisyal nga relihiyon Theravada nga Buddhismo, nga ginbubuhat hin mga 95 ka porsyento han kamolupyohan. Lakip han mga minoridad nga mga grupo han nasod an mga Vietnames, Tsino, mga Cham, ngan 30 ka mga tribo ha bukid.^[8] An pamunuan o kapital ngan an gidako-i nga syudad Phnom Penh, an sentro ha politika, ekonomiya, ngan kultura han Cambodia. An ginhadi-an usá nga elehido nga konstitusyonal nga monarkiya nga diin hi Norodom Sihamoni, usá nga monarka nga ginpili han Konseho han Trono nga Kanan-Hadi, komo mangulo hin estado. An mangulo han kagamhanan hi Hun Sen, nga yanâ amo an Primer ministro ngan an gima-iha-i nga nagsisirbe nga diri-royal nga namumuno ha Timugan nga Asya ngan nagdumara han Camboya hin labaw 30 ka tuig.

Han 802 AD, hi Jayavarman II nagdeklara han iya kalugaringon nga hadì, nga gin-usá an mga mag-away nga mga Khmer nga prinsipe han Chenla ha ilarom han ngaran nga "Kambuja".^[9] Iní an katikangan han Imperyo Khmer nga nagmalinamposon hin gahom hin labaw 600 ka tuig, nga nagdangat han mga sumurunod nga hadi nga mag dumara ngan maghatag hin impluwensya han dako nga bahin han Timugan nga Asya ngan makakuha hin dako nga gahom ngan karikohan. An gin-Indyanisar nga ginhadi-an nagtukod hin mga dagko nga mga templo upod hiní an Angkor Wat, nga yanâ World Heritage Site, ngan nagpadalî han pagpahilawig han Hinduismo anay, sunod han Buddhismo ha dako nga bahin han Timugan nga Asya. Katapos han paglupig han Angkor nga nabuhat han Ayutthaya han ika-15 nga gatostuig, gindumara in gingamyan ngan naluya nga Camboya nga vassal nga estado han mga silingan nga nasod. Han 1863 an Camboya nagin protektorado han Fransya nga nagdoble han kadako han nasod ha pagkabalik han amihan ngan katundan tikang ha Thailand.

Nakakuhâ hin paglugaríng an Camboya han 1953. An Gera ha Vietnam inmabot ngadto han nasod han ginbombahan han Estados Unidos an Camboya didâ han 1969 kutub 1973. Sunod han Camboyano nga golpe han 1970, an napaiwas-ha-poder nga hadì naghatag han iya suporta han iya mga kasanhi nga kaaway, an Khmer Rouge. Ginmawas an Khmer Rouge nga dako nga gahom, ngan nakuha nira an Phnom Penh han 1975 ngan ha urhe ginbuhat nira an Genocidio ha Camboya tikang 1975 tubtub 1979, nga diin ginpatalsik hirá tikang ha poder han Vietnam ngan han gin-ugopan-han-Vietnames nga Kanan Katawhan Republika han Kampuchea didâ han Camboyano-Vietnames nga Gera (1979–91).

Sunod han 1991 nga mga Kasabotan hin Kamurayaw ha Paris, gindumara hin madalî anay an Camboya in Nasyones Unidas nga misyon (1992–93). Binmiya an UN katapos hin pagbuhat hin mga pinili-ay nga diin 90 ka porsyento han mga rehistrado nga botante nanbotos. An 1997 nga golpe de estado nagbutang hin gahom dida ha kamot han Primer Ministro nga hi Hun Sen ngan han Partido han Katawhan han Camboya, nga nagpapabilin ha poder hadton 2017^[update]

This category is not shown on its member pages unless the appropriate user preference is set.

.

Damo it aratubangon han nasod. Upod han mga importante nga mga padayag an masurong nga pagkakablas,^[10] masurong nga pangurakot,^[11] kakulangan hin mga kagawasan ha politika,^[12] hamubo nga pagpadukwag han katawhan,^[13] ngan in hataas nga ihap hin kagutom.^[14][15][16] Gin-asoy an Cambodia han Southeast Asian Director han Human Rights Watch nga hi David Roberts, nga "madaparap nga komunista nga gawasnon-nga-merkado nga estado nga mayda maitatanding nga autoritaryano nga koalisyon nga nagdudumara hin bagabaga lâ nga demokrasya."^{[lower-alpha 1] [17]}

Samtang an per capita income nagpapabilin nga hamubo kun igtanding han kadam'an nga mga hagrani nga mga kanasoran, an Camboya mayda han usá han mga gimalaksihi nga natubo nga mga ekonomiya ha Asya nga an promedyo han pagtubo mga 6 ka porsyento han naglabay nga dekada. It pag-uma nagpapabilin nga amo an dominante nga sektor ha ekonomiya nga mayda makusog nga pagtubo ha mga tela, konstruksyon, mga panapton, ngan turismo nga nagdangat hin tikadamo nga investment tikang ha langyaw ngan internasyonal nga komersyo.^[18] Hamubo an ihap han Camboya dida hin panuigon nga index (2015) ha pagranggo han pagdumara ha balaod hin 102 ka nasod, nga an ranggo ika-99 ha tanan ngan gimarauti ha rehiyon.^[19]

Gin-aatubang gihapon han Camboya an pagkadaot han kalibungan nga tiarabot nga problema. An pinaka grabe nga buruhaton hini nga larangan amo an pagkawara han kagurangan han nasod, nga naglalakip gihapon hin mga nasodnon nga parke ngan mga santuaryo hin mga mananap. Ha pagsubay an pagkadaot han kalibungan ha Camboya naglalakip hin mga damo nga dirudilain nga mga ginbuhat, upod an ilegal nga pamulod hin kakahoyan, mga pamatay hin mga ginkakataragman nga mga endemiko nga mga espesiye, ngan pagkadaot hin mga importante nga habitat hin mananap tikang hin mga dagko nga mga proyekto hin konstruksyon ngan mga negosyo ha pag-uma. An napadaot nga mga buruhaton naglalakip han lokal nga kamolupyohan, an mga Camboyano nga mga negosyo ngan mga namumuno ha gobyerno, pati gihapon an mga taga langyaw nga sindikato hin krimen ngan mga transnasyonal nga mga korporasyon tikang han tanan nga dapit han kalibutan.

1. ↑ Cambodia Ginhipos 2010-12-29 han Wayback Machine. CIA World FactBook.
2. ↑ "World Population Prospects: The 2017 Revision". ESA.UN.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Ginkuhà 10 Septyembre 2017.
3. ↑ Cambodian National Institute of Statistics, ginkuhà 6 Hunyo 2012.
4. ↑ ^{4.0 4.1 4.2 4.3} "Cambodia". International Monetary Fund.
5. ↑ "GINI Index". Gini Index. World Bank. Ginkuhà 29 Agosto 2015.
6. ↑ "2016 Human Development Report" (PDF). United Nations. Ginkuhà 21 Marso 2017.
7. ↑ "Cambodia". Dictionary.reference.com. Ginkuhà 16 Marso 2013.
8. ↑ "Cambodia to celebrate day for indigenous people near Angkor Wat". News.xinhuanet.com. Ginhipos tikang han orihinal han 25 Agosto 2013. Ginkuhà 15 Marso 2013. Cite uses deprecated parameter |deadurl= (help)
9. ↑ Chandler, David P. (1992) History of Cambodia. Boulder, CO: Westview Press, ISBN 0813335116.
10. ↑ "Consumerism booms as Cambodia embraces once-forbidden capitalism". Reuters (ha Ininggles). Ginhipos tikang han orihinal han 2014-10-01. Ginkuhà 28 Oktubre 2014.CS1 maint: unrecognized language (link)
11. ↑ "2013 Freedom House". Freedom House (ha Ininggles). 2013. Ginhipos tikang han orihinal han 2013-04-07. Ginkuhà 6 Abril 2014.CS1 maint: unrecognized language (link)
12. ↑ "2013 Corruption Perceptions Index". Transparency International (ha Ininggles). 2013. Ginhipos tikang han orihinal han 2013-12-03. Ginkuhà 6 Abril 2014.CS1 maint: unrecognized language (link)
13. ↑ "The 2013 Human Development Report – "The Rise of the South: Human Progress in a Diverse World"" (ha Ininggles). HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. pp. 144–147. Ginhipos tikang han orihinal han 2018-12-26. Ginkuhà 2 Marso 2013.CS1 maint: unrecognized language (link)
14. ↑ Welthungerhilfe, IFPRI, and Concern Worldwide: 2013 Global Hunger Index – The challenge of hunger: Building Resilience to Achieve Food and Nutrition Security. Bonn, Washington D. C., Dublin. Oktubre 2013.
15. ↑ "Cambodia's opposition leader says Australian asylum seeker deal will fund corruption" (ha Ininggles). Ginkuhà 28 Oktubre 2014.CS1 maint: unrecognized language (link)
16. ↑ Chueyprasit, Orapa; Naasiri, Chaite (27 Marso 2014). "Thailand ranks 2nd in ASEAN for the best quality of life". National News Bureau of Thailand. Archived from the original on 28 Marso 2014. Cite uses deprecated parameter |deadurl= (help)CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link)
17. ↑ David Roberts (29 Abril 2016). Political Transition in Cambodia 1991-99: Power, Elitism and Democracy. Taylor & Francis. ISBN 978-1-136-85054-7. https://books.google.com/books?id=SnYWDAAAQBAJ&pg=PR9&lpg=PR9&focus=viewport&vq=%22vaguely+communist%22&dq=roberts+2001+%22Political+Transition+in+Cambodia%22.  (section XI, "Recreating Elite Stability, July 1997 to July 1998")
18. ↑ Cambodia to outgrow LDC status by 2020 | Business | The Phnom Penh Post – Cambodia's Newspaper of Record Ginhipos 2011-05-21 han Wayback Machine. The Phnom Penh Post (18 Mayo 2011). Ginkuhà han 20 Hunyo 2011.
19. ↑ Cuddy, Alice (2 Hunyo 2015). "Rule of law rank near bottom". Phnom Penh Post. Ginkuhà 7 Pebrero 2016. The World Justice Project's Rule of Law Index, which is based on surveys with ordinary people and in-country experts, ranks countries based on eight key indicators including constraints on government powers, an absence of corruption, and regulatory enforcement...In every factor measured, Cambodia scored the worst in the East Asia and Pacific region, where other ranked nations include Myanmar, Vietnam and Mongolia....[w]here the rule of law is weak, medicines fail to reach health facilities, criminal violence goes unchecked, laws are applied unequally across societies, and foreign investments are held back. [An Rule of Law Index han World Justice Project, nga nahibase ha mga survey ha mga sahid nga katawhan ngan mga experto ha sakob-han-nasod, nagraranggo hin mga nasod hin walo nga mga prinsipal nga tigaman upod in mga pagpugong ha mga gahom han gobyerno, an pagkawaray hin pangurakot, ngan pag-implementa hin mga regla...Ha tanan nga mga faktor nga ginsukol, gimarauti an ihap han Camboya ha Sinirangan nga Asya ngan han Pasipiko nga rehiyon, nga diin an iba nga mga ginranggo nga mga nasod upod an Myanmar, Vietnam ngan Mongolia...nga diin an pagdumara ha balaod maluya, diri nakakaabot an mga medisina ha mga lugar hin salud, diri napupugngan an violensya hin krimen, diri patas an pag-aplikar hin mga balaod ha mga katiringban, ngan ginpupugngan an mga investment tikang ha langyaw.

Ipakita an sayop: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found